ZIRTIRNA MAKSAK

            Tun \um chu thupui danglam deuh hmanga ziah ka rilruk a; mi tam takte thinlunga cham reng \hin leh Pathian thutak bawla an bawl, mahse belhchet dawl hauh si lote chu ka han thai lang teh ang. “Zirtirna maksak” tiin a thupuiah ka hmang mai dawn a ni. A seiin a thui tham deuh dawn a, a indawt-a chhuah mai tur chi a ni ang chu.

            A hmasa berah chuan Kristiante sakhaw lehkhabu lam han hrut hmasa phawt mai teh ang. Chanchin |ha ziaktute pahnih Matthaia leh Luka chuan hmana an sawi Isua thusawi leh a \awngkam pakhat an ziak dun a, “Kik rawh u, tichuan an hawnsak ang che u,” tiin. Isua hnenah, a kiangah, a bulah chen ve kan duh a nih chun KIK a ngai dawn ni awm tak a ni. “Kan kik a ngai a ni,” tiin kik nachang hre lo chuan \ha leh ha \hialna pawn lam thim chhah mup chu an chan tur ni mai awmin a lang ta a nih chu.

            Inlarna thu ziaktu Johana ve thung chuan Isau \awngkam heti hian a ziak tlat thung mai le! “Ngai teh, kawngkhar bulah dingin kla kik hi;:Tupawhin ka aw hriaa kawng a hawn chuan, a hnenah ka lut ang a, a hnenah zanriah ka ei ang a, ani pawhin ka hnenah a ei bawk ang…,” tiin. Isua nena chen dun duh tan chuan kawngkhar a kik reng ; hawnsaka` luhtir chi ni awm takin a lang a nih chu. “Kan hawnsak  a ngai ve leh thung si maw”

            Awle, Krisatiante inzirtirnaah chuan KEINI’N KIK BAWK, ISUAN KIK BAWK; inhawnsak a lo ngai tawn ve ve bawk si.  Kan in kik tawn vel dawn em mi le? Tunge chung lam chang zawk tih leh tunge pawn lam changtu zawk tih pawh a chiang thei ta lo.Isua nge chan chhia chu chang a, keini? Isua nge chan tha chang a keini tih pawh hriat a har ta a nih chu! A hawn tur zawk pawh hriat a har ta! A hawntu tur zawk leh a kiktu tur zawk pawh chu kan hriat loh chuan engtinnge i pawm tak ang le?

            Chanchin |ha ziaktu pahnih bawk hian Isua \awngkam hetiangin an ziak leh bawk a, “Zawng rawh u, tichuan in hmu ang,” tiin. Kan zawn ve a ngai leh ta maw? Isuan boralte zawnga chhandam tura lo kal a nih thu a lo sawi bawk si. Kan inzawng tawn leh pek dawn em ni? Pathian \awngkam chhuak ni awm tak zawlnei ziak a\anga kan hmuh chu, “Mi zawng lo te hmuhin ka awm a, mi lam lo te hnenah hriattirin ka awm bawk a,” tih a ni.

            Chanchin |ha ziaktute pahnih vek chuan, “Dil rawh u, tichuan an pe ang che u,” tiin Isua \awngkam an ziak bawk a ni. Kan dil a ngai leh ta em ni? Mizoram Kristiante chu kum za chuang ngawt dilna thlenin Pathian hnenah an \awng\ai ta. Mahse zaah za Kristian awmna nia inchhal si hian ‘milem bia’ tia kan sawi leh kan hmusit em emte chawm hlawmin kana wm a, intodelh lo ber state kan nit lat si. Dilna kan thlen tam tawh tehreng nen kan rethei reng tho si a; kristian Pathian nge ddik, milem beho Pathian le? Bang loa \awng\ai tur a ni e, kan ti maw? Kum za chuang ni tin leh zan tin kan dil tawh pawha kan la hausak phah loha, kan la intodelh phah si loh chuan, vaiho hian mielm an bia a, an hausa thur thur mai si a, vaiho Pathian hi a dik zawk em ni? In dil dik lo, a ti maw?A nih loh leh hriselna em ni kan dil le? Chu lah chu! Sikserh te, cancer te, ashma te mai chu thihna a nit a lo lehnghal! Keimahni siam chawp leh duh dan tein natna kan tuar a, AIDS leh HIV positive te neiin kan pai a, drugs chi hrang hrang hmanga inchiu leh eiin kan thi ta mek. Inawhhlumna te a tam ta. A nih loh leh silh leh fen em ni kan dil ang? Silhfen lam chu kan nei \ha hle mai; ram changkang leh hausate neih an gang kan nei ve ta a ni mai awm a, tih theih hialin kan khawsakna phu loin kan nei \ha a ni. Silhfenah chang hian kan changkang ang a, kannkhawakna te, ei leh barah te, kan nunziaah te leh kan sakhuanaah te kan hniam leh hle si lo ang maw? A nih loh leh eng nge kan dil tur chu ni ang le? Thlarau dik leh thianghlim maw? Kum heti zat hi thlarau Thlarau thianghlim dilin kan bei tawh a, harhna kan mamawh nia inhriain, a changing chu harhna chu lo thleng ang te pawhin kan ruat a, kan lo hlimin Piangthar pawh Mizoram mihring cheng zat aia tam kan awm tawh a ni. Mahse chutiang dinhmuna kan din lai chuan kan \halaihote chuan, “Chanchin \hain kan ramah ramhuai a um bo ta,” tiin an sa mek a. Mahse Isua tehkhin thu sawi ang mai kan nit a si! “Ramhuai bawlhhlawh chu mi kawchhung ata a chhuahin, chawlhna zawngin tui awm lohnaah te a vak a vak a, chawlhna khan va lut leh mai teh ang,” a ti a. A va kal chuan chu in(mihring kawchhung) chu ruak a, phiah faia chei mawiin a va hmu a. Chu veleh a kir leh a, amah aia sual zawk ramhuai dang pasarih a rawn hruai lut a, chu mi in chhungah chuan an chengho ta a. Chutichuan, chu mihringa awmze hnuhnung zawk chu a hmasa ai khan a lo \ha lo ta zawk \hin a ni.” Tih thu a sawi nen khan kan inang ta a nih hi! Baal Pathian betute pawh kan tluk kher lo mai thei a sin!

            Kan Pathian hi engmah dil reng reng ngai loin engkim neitu nihnaah kan lut mai ta a. Amah avangin kan nung, kan chein kan awm zawk a. Kan mamawh engkin hretu a ni a, kan thuin kaihhruai tum mah ila, Ama thu lo chuan engmah hi a ding lo a, kan hun kal zel tur pawh a kuta awm vek a nih avangin Amahah kan innghat a ni. Thil \ha nia kan hriat chu kan duang zel anga, a hlawhtlinna chu Lalpa kut a nih avangin, kan tihhlawhtlin theih loh te thil \ha nia kan hriat tih kan duhte chungah chuan, kan duhnate chu Lalpa Pathianin min remtihpui a ni tihna a ni a; thil \ha niin hre mah ila, kan duhna anga kan hlawhtlin theih loh chuan, kan duhnate chu Lalpa Pathianin min remtihpui lo tihna a ni leh mai a, lungawi taka awm leh mai tur a ni. Lalpa Pathian lakah hian lungawi lo tur leh vui mai tura inpeih a,  Pathian hnena duh zawng thlen zing dup mai leh, zawnga kik fo \hinte, dila hmu si lo te hi Pathian laka vui tam an ni duh khawp mai. Harsatna leh chhiatna kan tawh te hi hmangaihtu leh remruattu Lal ruat a ni e. “Ngaihtuah teh, Lalram nun’.

            A dawt lehah chuan Isua pian tur thu leh a lopian tak thu lam hi i han en leh teh ang. Ngun takin lo chhut ve mah teh. Sawi tur a awm nual mai a, mahse a tawi thei ang leh a tlangpui chauhin kan thlir thuak thuak chauh dawn a ni.

            Bible thuthlung hlui lamah khan Ni Pathiana be mi an awm a. An lal ngei pawh chuan Ni khi Pathianah a be bawk a ni. An lal chuan, “Ka thih hunah chuan ka thlarau hi Ni-ah khian a kal dawn a ni,” tiin a sawi a. Chu lal chuan fanu a nei a, a hming chu Nimroda a ni a. An lal a thih hnu chuan a fanu Nimroda chu an lal(a pa) khawnbawl upa zinga mi pakhatin a lo rai tat lat mai a. Nimahsela lal fanu chuan rilru fing tak a pu a; “Min raitu chu kan Pathian, Ni khi a ni e. Ka pa thlarau pawh a thih hmaa a sawi ang khan Ni-ah khian a kal a nih kha. In awih loh chuan maichamah thleng va dawh ula, Pathian(Ni) chuan thil a rawn thlak mai ang,” tiin a sawi.

            Tichuan lal fdanu thu sawi chu a dik leh dik loh fiahna turin maichamah chuan thleng an va dawh ta a. Lal fanu chuan rangkachak te, tangkarua te, \hi te chu a lo dah rut a a. tichuan lal fanu thu sawi chu an awih ta a. Tichuan lal fanu chuan fapa a lo hring ta a, a hmingah chuan Tamuj-a an sa a. Tun thlenga Isua Krista lo pian hun tak hre si loa ni 25 December an lo hman \hin hi Ni Pathian fapa Tamuj-a painchampha zawk a nia sawi a ni. Lal fanu thu sawi a dik leh dik loh fiah tura thleng an dawh \hin chu tun thlengin Isua  pian zan anga an ngaihah hian thleng dawh an ching hlen ta a ni. Kristian chhungkaw \ha pui puite chuan, “Krismas putar chuan a rawn thlak che a nih kha,” tiin an fate bum nan an hmng \hin a nih chu! Pathian thu tia sawi \hin leh ringtu dik nia inchhalte chuan an fate chu inbum an zirtir ta zel a nih chu. Nunna

            Chu lo lehah chuan Isua pian tur thu ni awm tak zawlnei Isaia’n a han sawi te kha krismas hun bawr velah chuan chhiar hlawh pawl tak a ni awm e. “Kan tan naupamng a lo piang a, fapa pekin kana wm ta a. Rorelna chu a kokiah a chuan gang a; a hmingah chuan Maka, Remruattua, Pathian chaka, Chatuan Pa, Remna Lal an la ti dawn si a,” tiin a han sawi lawk a ni. A sawi a\anga kum 700 vel a lo liam ta tihin Isuan an tih chu a lo piang a, a nu Mari’n a pai laia vantirhkohin a lo sak tawh angin a hmingah chuan Isua an sat a daih mai a nih chu!

            Tin, Isua pian hun lai kha Bible ziak a\anga han chhut chuan thlasik lai a ni lo reng reng ang tih a hriat theih bawk. Kan ram, Mizoramah hian thlasik lai hi a vawh lai chu a ni ve a, mahse chute lutukin Israel (Palestina) ram te angin a vawt ve lo. Hmun \henkhatah chuan vu rte pawh a tla ve a, ruah pawh a sur ve zeuh zeuh a ni. Palestina ramah erawh chuan nipui lain a lum em em a, thlaler hmun phei chu a satin a sa huam \hin a. thlasikah a vawt leh em em a,vu rte a tla chiam a; kum khat chhunga hunpui dangah ruah sur si loin thlasikah ruah a sur \hin a, a vawt nasa em em a ni an ti \hin. Mizo fate ngei pawh hian Israel ram chu an fang chiar dup tawh a, a hre chiang an tam ta hle.

            Chutiang chu thil awmzia a nih si avangin Luka chuan, “Tinm chu mi ram vekah chuan beram vengtute an awm a; zanah an beramho an veng a, phulah an riah chilh a,” tiin a sawi a ni. Khang beram vengtute kha mirethei te te, inhlawhfa mai an ni a, an beram vente pawh kha inthawi nana hlan tur chi bik niin an sawi a ni. Chutiang beram vengtu inhlawhfa, rethei te te, puanthuah pawh nei \ha hlei lote khan thlasik khaw vawt tak, ruah leh vur tla karah an beramte chu phulah zawng an riah chilh lek lo ang tih a lang reng a ni. Chuvangin Isua pian hun chu thlasik lai ni loin, phula an riah chilh mai mai theih danah khaw lum hun lai a ni tih a chiang sa reng a ni.

            Kan chenna leia lo piang mihring Isua kha mihring a ni a, Pathian emaw tih tlat tur a ni hek lo. Pathian thu a rawn tlangaupui kan tih chuan a dik e. Engkim siamtu Pathian emaw tih erawh chu a dik lo hulhual a ni. A nihna chang ve lotute tan erawh leia an pathian hmuh theih a ni tih ka hai lo e. chutiang ang tlukpui chih erawh chuan kei pawh pathian ka ni asin! Chutih rual chiah chuan Nunna Lalramah chuan Pathianna takin ka ding reng bawk a ni. Kha isua, Pathian emaw an tih kha he khawvelah hian lo kal leh torah an ruat. A lo kal hun turte pawh \henkhat chuan an sawi lawk a, “kum 1666-ah” an tih chu a lo thleng a, a lo kal ta si lo. “Kum 1996 october ni 23-ah,” an ti; mahse a lo kal chuang lo. “Ni 26 october, 1996 a ni zawk e,” an ti; a lo kal chuang ta lo. “Kum 1999 July thlaah a ni,” an ti bawk; engmah a nil eh ta chuang lo. Kum 2000 hmain ka lo kal ang, a ti,” an ti bawk; chu pawh chu a thlawn leh zo ta. Engtinnge  an tih leh tak ang le? Hun hmawr a ni tawh an ti bawk.

            ‘Hun hmawr a ni tawh’ tih mawlh mai hi ka han ngaihtuahin, khawi a\ang khan nge an teh ang aw? Ka ti \hin a ni. ‘Khawvel pian tirh a\angin han ti ngawt mai se, khawvel chu engtikahnge a lo pian tih pawh sawi thei an awm hmel si lo a! An hun hmawr sawi hi a hmawr leh hmawr loh pawh engtinnge an hriat reng reng ni, ka ti \hin.

            Keiin hun ka han chhut danah chuan ni ding reng leh a vela a heltute’n an lo hel map map lai hian, a heltute’n an hel klual chyak dan lah chu an inthlau zung mai si a. Ni heltute hel lehchhawngtu an la awm bawk a; chungho hel kual chak dan lah chu a inthlau zung mai mai dawn bawk sin nen. Kan awmna leiin ni a hel kual; chhuah chiah zel hian ‘kum khat’ tiin kan chhiar a. Thlain kan awmna lei vawi khat hel chhuah zel chu ‘thla khat’ kan ti zel a. Kan awmna lei hi a axis-a vawi khat a vir chhuah zel hi ‘ni khat’ kan ti bawk a. Chutianga kan han chhiar \hin chu, ‘Hun’ kan tih hi a lo nit a mai a ni si a. Chutiang ‘hun’ tehna, Pathian siam sa chuan kan duh khawp a la tlin loh avangin SANA te kan han siam chhuak leh ta a ni.

            Aw le, thirsakawr ke hi a kual chhuak vek a, hmawr leh bul reng a neih lohzia kan hre \heuhin ka ring. He thirsakawr ke kualah hian sihsen hi vak kual zel ta sela; a hmawr tawp a thlen hma loh chuan thi thei dawn lo ta sela. Chu sihsen chu engtikah nge a thih i rin le? Hun a hmawr tawh a, Isua a lo kal \ep taw hang, tih anga ringtute hian, “Ka rinna a chak lo a,”an ti an ti mai lehnghal a. kei chuan kan awmna lei hi avir muan sawt emaw, thla khian kan lei hi a hel chak loh sawt emaw, kan lei hian Ni khi a kal kual chak loh sawt emaw hi ka hre chuang hauh lo mai a, kan mi thiamhote hian an hria emw. Thil vir reng reng hi a hma ai hian a lo vir muan hret hret tawh chuan, a vir tawp dawn hnai tih kan hre thiam mai a ni lo em ni? “Ka rinna a chak lo,” ti \hintute hian Tirhkoh Paula teho hun lai ata tawh kha khawvel hun hi atawp dawn tawha an ring leh, hun hmawr ni tawha an ring tlat reng mai thei hi AN RINNA A CHAK ZAWK NGAWI zawkin ka hre \hin.

            Tin, Hnam bo zawn thu hi han thai lang leh ila. Isua khan, “Boralte zawnga chhandam turin mihring fapa hi a lo kal a ni reng a ni,” tiin Zakaia, chhiahkhawn hotu chung thu sawiin a \awng chhuak a. Mizo Kristianho zingah lah hian a a pawl kan lo awm ve zel bawk. “Israel hnam bo Isuana’n a zawnte kha Ephraim hnam an ni a, keini Miote ngei hi kan ni e,” zu han ti a maw le! Khawnge, i han eng ang u.

            1. Israel hnamh hian hnam sawm leh pahnih chiah an awm a ni. Josef-a Aigupta rama a unaute’n an hralh hma deuha Jakob-a fapa sawm leh pahnihte thlah chauh kha Israel hnama chhiar an ni. Jakob-a fapa naupang ber dawttu Josef-a khan Aigupta ram lama a awm lai khan fapa pahnih a lo nei ve a, chung mite chu Manasea leh Ephraima an ni a, Bible-ah hian an hming hi a lar hle nghe nghe a ni. Isuan Israel hnam ni ve hauh lo, Kanan hmeichhe pakhatin a fapa tidam tura a lo ngenna a chhannaah te khan, “Israel hnam beram bote hnenah lo chuan tirh ka ni lo e,” a ti a. Mizo hnam ni si, Ephraim Israel nia inhriate hian, “Isua’n hnam bo a zawnte kha Mizo hi kan ni e,” ti siin, Palestine rama Isua a lo kal lai khan Khawchhak(china) ramah kan lo awm hman tawh a,” an ti leh lawi si a. Isua hian kan awmna lai a hai te a nih si loh chuan min zawng lo hrim hrim tih a chiang a ni. Pathian chuan ani chu beram bote hnenah chauh sin a tirh ni!

            2. A dawt lehah chuan, Isuan a zirtir sawmsarihte a tirh chhuah khan an hnenah heti hian a sawi a, “Jentail te (Israel hnam ni lo) kawngah reng reng kal suh ula, Samari mite (Israel leh hnam dang thlah pawlh) khuaah reng reng pawh lut hek suh u. Amaherawh chu, Israel hnam beram bote hnenah chuan kal zawk ang che u,” tiin

            Tichuan an kal chhuak chu an lo haw leh ta a; Isua hnenah an zin report pawh an pe a ni kha. Khatih hun lai khan Mizote hi a zawnte nita ila; China ramah kan lo awm daih tawh a nih si chuan, khang hun lai khan motor te, rel te, thlawhna te a la awm bawk si lo a. Isuan hnenah khan an va rawn kir leh rang em! Kein an kal lo em ni ang? Engahnge an chuan ni dawn le? An chenna ram leh China ram inhlatzia te chu map a\ang pawhin a lang reng si a!

            Tin, tun lai hian mihring tisa thihna tem ve lo tura inruat tlat pawl te an lo awm pek a nih chu maw lw! A mak \hin! He khawvela nunna thaw neia Pathiain a siam lo piang chhuak tawh reng reng hi thi leh vek tur an ni tih hi ka hrilh ve duh a ni. Isua ngei pawh kha, tisa mihringa a lo pian khan thi leh tura piang a ni hrim hrim mai a. thing kawkalhah khan khengbetin khai hlum lo mah sela, natna chi dang vanga a thih loh vek pawhin lungphuchawl talin a thi dawn a ni tih hi rinna chak inti loho hian lo ring ve tawh sela an rinna a chak sawt ang ka ring tlat.