Tun \um chu thupui danglam deuh hmanga ziah ka rilruk a; mi tam takte
thinlunga cham reng \hin leh Pathian thutak bawla an bawl, mahse belhchet dawl
hauh si lote chu ka han thai lang teh ang. “Zirtirna maksak” tiin a thupuiah ka
hmang mai dawn a ni. A seiin a thui tham deuh dawn a, a indawt-a chhuah mai tur
chi a ni ang chu.
A hmasa berah chuan
Kristiante sakhaw lehkhabu lam han hrut hmasa phawt mai teh ang. Chanchin |ha
ziaktute pahnih Matthaia leh Luka chuan hmana an sawi Isua thusawi leh a
\awngkam pakhat an ziak dun a, “Kik rawh u, tichuan an hawnsak ang che u,” tiin.
Isua hnenah, a kiangah, a bulah chen ve kan duh a nih chun KIK a ngai dawn ni
awm tak a ni. “Kan kik a ngai a ni,” tiin kik nachang hre lo chuan \ha leh ha
\hialna pawn lam thim chhah mup chu an chan tur ni mai awmin a lang ta a nih
chu.
Inlarna thu ziaktu
Johana ve thung chuan Isau \awngkam heti hian a ziak tlat thung mai le! “Ngai
teh, kawngkhar bulah dingin kla kik hi;:Tupawhin ka aw hriaa kawng a hawn
chuan, a hnenah ka lut ang a, a hnenah zanriah ka ei ang a, ani pawhin ka
hnenah a ei bawk ang…,” tiin. Isua nena chen dun duh tan chuan kawngkhar a kik
reng ; hawnsaka` luhtir chi ni awm takin a lang a nih chu. “Kan hawnsak a ngai ve leh thung si maw”
Awle, Krisatiante
inzirtirnaah chuan KEINI’N KIK BAWK, ISUAN KIK BAWK; inhawnsak a lo ngai tawn
ve ve bawk si. Kan in kik tawn vel dawn
em mi le? Tunge chung lam chang zawk tih leh tunge pawn lam changtu zawk tih
pawh a chiang thei ta lo.Isua nge chan chhia chu chang a, keini? Isua nge chan
tha chang a keini tih pawh hriat a har ta a nih chu! A hawn tur zawk pawh hriat
a har ta! A hawntu tur zawk leh a kiktu tur zawk pawh chu kan hriat loh chuan
engtinnge i pawm tak ang le?
Chanchin |ha ziaktu
pahnih bawk hian Isua \awngkam hetiangin an ziak leh bawk a, “Zawng rawh u,
tichuan in hmu ang,” tiin. Kan zawn ve a ngai leh ta maw? Isuan boralte zawnga
chhandam tura lo kal a nih thu a lo sawi bawk si. Kan inzawng tawn leh pek dawn
em ni? Pathian \awngkam chhuak ni awm tak zawlnei ziak a\anga kan hmuh chu, “Mi
zawng lo te hmuhin ka awm a, mi lam lo te hnenah hriattirin ka awm bawk a,” tih
a ni.
Chanchin |ha ziaktute
pahnih vek chuan, “Dil rawh u, tichuan an pe ang che u,” tiin Isua \awngkam an
ziak bawk a ni. Kan dil a ngai leh ta em ni? Mizoram Kristiante chu kum za
chuang ngawt dilna thlenin Pathian hnenah an \awng\ai ta. Mahse zaah za
Kristian awmna nia inchhal si hian ‘milem bia’ tia kan sawi leh kan hmusit em
emte chawm hlawmin kana wm a, intodelh lo ber state kan nit lat si. Dilna kan
thlen tam tawh tehreng nen kan rethei reng tho si a; kristian Pathian nge ddik,
milem beho Pathian le? Bang loa \awng\ai tur a ni e, kan ti maw? Kum za chuang
ni tin leh zan tin kan dil tawh pawha kan la hausak phah loha, kan la intodelh
phah si loh chuan, vaiho hian mielm an bia a, an hausa thur thur mai si a,
vaiho Pathian hi a dik zawk em ni? In dil dik lo, a ti maw?A nih loh leh
hriselna em ni kan dil le? Chu lah chu! Sikserh te, cancer te, ashma te mai chu
thihna a nit a lo lehnghal! Keimahni siam chawp leh duh dan tein natna kan tuar
a, AIDS leh HIV positive te neiin kan pai a, drugs chi hrang hrang hmanga
inchiu leh eiin kan thi ta mek. Inawhhlumna te a tam ta. A nih loh leh silh leh
fen em ni kan dil ang? Silhfen lam chu kan nei \ha hle mai; ram changkang leh
hausate neih an gang kan nei ve ta a ni mai awm a, tih theih hialin kan
khawsakna phu loin kan nei \ha a ni. Silhfenah chang hian kan changkang ang a,
kannkhawakna te, ei leh barah te, kan nunziaah te leh kan sakhuanaah te kan
hniam leh hle si lo ang maw? A nih loh leh eng nge kan dil tur chu ni ang le?
Thlarau dik leh thianghlim maw? Kum heti zat hi thlarau Thlarau thianghlim
dilin kan bei tawh a, harhna kan mamawh nia inhriain, a changing chu harhna chu
lo thleng ang te pawhin kan ruat a, kan lo hlimin Piangthar pawh Mizoram
mihring cheng zat aia tam kan awm tawh a ni. Mahse chutiang dinhmuna kan din
lai chuan kan \halaihote chuan, “Chanchin \hain kan ramah ramhuai a um bo ta,”
tiin an sa mek a. Mahse Isua tehkhin thu sawi ang mai kan nit a si! “Ramhuai
bawlhhlawh chu mi kawchhung ata a chhuahin, chawlhna zawngin tui awm lohnaah te
a vak a vak a, chawlhna khan va lut leh mai teh ang,” a ti a. A va kal chuan
chu in(mihring kawchhung) chu ruak a, phiah faia chei mawiin a va hmu a. Chu
veleh a kir leh a, amah aia sual zawk ramhuai dang pasarih a rawn hruai lut a,
chu mi in chhungah chuan an chengho ta a. Chutichuan, chu mihringa awmze
hnuhnung zawk chu a hmasa ai khan a lo \ha lo ta zawk \hin a ni.” Tih thu a
sawi nen khan kan inang ta a nih hi! Baal Pathian betute pawh kan tluk kher lo
mai thei a sin!
Kan Pathian hi engmah
dil reng reng ngai loin engkim neitu nihnaah kan lut mai ta a. Amah avangin kan
nung, kan chein kan awm zawk a. Kan mamawh engkin hretu a ni a, kan thuin
kaihhruai tum mah ila, Ama thu lo chuan engmah hi a ding lo a, kan hun kal zel
tur pawh a kuta awm vek a nih avangin Amahah kan innghat a ni. Thil \ha nia kan
hriat chu kan duang zel anga, a hlawhtlinna chu Lalpa kut a nih avangin, kan
tihhlawhtlin theih loh te thil \ha nia kan hriat tih kan duhte chungah chuan,
kan duhnate chu Lalpa Pathianin min remtihpui a ni tihna a ni a; thil \ha niin
hre mah ila, kan duhna anga kan hlawhtlin theih loh chuan, kan duhnate chu
Lalpa Pathianin min remtihpui lo tihna a ni leh mai a, lungawi taka awm leh mai
tur a ni. Lalpa Pathian lakah hian lungawi lo tur leh vui mai tura inpeih
a, Pathian hnena duh zawng thlen zing
dup mai leh, zawnga kik fo \hinte, dila hmu si lo te hi Pathian laka vui tam an
ni duh khawp mai. Harsatna leh chhiatna kan tawh te hi hmangaihtu leh remruattu
Lal ruat a ni e. “Ngaihtuah teh, Lalram nun’.
A dawt lehah chuan Isua
pian tur thu leh a lopian tak thu lam hi i han en leh teh ang. Ngun takin lo
chhut ve mah teh. Sawi tur a awm nual mai a, mahse a tawi thei ang leh a
tlangpui chauhin kan thlir thuak thuak chauh dawn a ni.
Bible thuthlung hlui lamah
khan Ni Pathiana be mi an awm a. An lal ngei pawh chuan Ni khi Pathianah a be
bawk a ni. An lal chuan, “Ka thih hunah chuan ka thlarau hi Ni-ah khian a kal
dawn a ni,” tiin a sawi a. Chu lal chuan fanu a nei a, a hming chu Nimroda a ni
a. An lal a thih hnu chuan a fanu Nimroda chu an lal(a pa) khawnbawl upa zinga
mi pakhatin a lo rai tat lat mai a. Nimahsela lal fanu chuan rilru fing tak a
pu a; “Min raitu chu kan Pathian, Ni khi a ni e. Ka pa thlarau pawh a thih hmaa
a sawi ang khan Ni-ah khian a kal a nih kha. In awih loh chuan maichamah thleng
va dawh ula, Pathian(Ni) chuan thil a rawn thlak mai ang,” tiin a sawi.
Tichuan lal fdanu thu
sawi chu a dik leh dik loh fiahna turin maichamah chuan thleng an va dawh ta a.
Lal fanu chuan rangkachak te, tangkarua te, \hi te chu a lo dah rut a a.
tichuan lal fanu thu sawi chu an awih ta a. Tichuan lal fanu chuan fapa a lo
hring ta a, a hmingah chuan Tamuj-a an sa a. Tun thlenga Isua Krista lo pian
hun tak hre si loa ni 25 December an lo hman \hin hi Ni Pathian fapa Tamuj-a
painchampha zawk a nia sawi a ni. Lal fanu thu sawi a dik leh dik loh fiah tura
thleng an dawh \hin chu tun thlengin Isua
pian zan anga an ngaihah hian thleng dawh an ching hlen ta a ni.
Kristian chhungkaw \ha pui puite chuan, “Krismas putar chuan a rawn thlak che a
nih kha,” tiin an fate bum nan an hmng \hin a nih chu! Pathian thu tia sawi
\hin leh ringtu dik nia inchhalte chuan an fate chu inbum an zirtir ta zel a
nih chu. Nunna
Chu lo lehah chuan Isua
pian tur thu ni awm tak zawlnei Isaia’n a han sawi te kha krismas hun bawr
velah chuan chhiar hlawh pawl tak a ni awm e. “Kan tan naupamng a lo piang a,
fapa pekin kana wm ta a. Rorelna chu a kokiah a chuan gang a; a hmingah chuan
Maka, Remruattua, Pathian chaka, Chatuan Pa, Remna Lal an la ti dawn si a,”
tiin a han sawi lawk a ni. A sawi a\anga kum 700 vel a lo liam ta tihin Isuan
an tih chu a lo piang a, a nu Mari’n a pai laia vantirhkohin a lo sak tawh
angin a hmingah chuan Isua an sat a daih mai a nih chu!
Tin, Isua pian hun lai
kha Bible ziak a\anga han chhut chuan thlasik lai a ni lo reng reng ang tih a
hriat theih bawk. Kan ram, Mizoramah hian thlasik lai hi a vawh lai chu a ni ve
a, mahse chute lutukin Israel (Palestina) ram te angin a vawt ve lo. Hmun
\henkhatah chuan vu rte pawh a tla ve a, ruah pawh a sur ve zeuh zeuh a ni.
Palestina ramah erawh chuan nipui lain a lum em em a, thlaler hmun phei chu a
satin a sa huam \hin a. thlasikah a vawt leh em em a,vu rte a tla chiam a; kum
khat chhunga hunpui dangah ruah sur si loin thlasikah ruah a sur \hin a, a vawt
nasa em em a ni an ti \hin. Mizo fate ngei pawh hian Israel ram chu an fang
chiar dup tawh a, a hre chiang an tam ta hle.
Chutiang chu thil awmzia
a nih si avangin Luka chuan, “Tinm chu mi ram vekah chuan beram vengtute an awm
a; zanah an beramho an veng a, phulah an riah chilh a,” tiin a sawi a ni. Khang
beram vengtute kha mirethei te te, inhlawhfa mai an ni a, an beram vente pawh
kha inthawi nana hlan tur chi bik niin an sawi a ni. Chutiang beram vengtu
inhlawhfa, rethei te te, puanthuah pawh nei \ha hlei lote khan thlasik khaw
vawt tak, ruah leh vur tla karah an beramte chu phulah zawng an riah chilh lek
lo ang tih a lang reng a ni. Chuvangin Isua pian hun chu thlasik lai ni loin,
phula an riah chilh mai mai theih danah khaw lum hun lai a ni tih a chiang sa
reng a ni.
Kan chenna leia lo piang
mihring Isua kha mihring a ni a, Pathian emaw tih tlat tur a ni hek lo. Pathian
thu a rawn tlangaupui kan tih chuan a dik e. Engkim siamtu Pathian emaw tih
erawh chu a dik lo hulhual a ni. A nihna chang ve lotute tan erawh leia an
pathian hmuh theih a ni tih ka hai lo e. chutiang ang tlukpui chih erawh chuan
kei pawh pathian ka ni asin! Chutih rual chiah chuan Nunna Lalramah chuan
Pathianna takin ka ding reng bawk a ni. Kha isua, Pathian emaw an tih kha he
khawvelah hian lo kal leh torah an ruat. A lo kal hun turte pawh \henkhat chuan
an sawi lawk a, “kum 1666-ah” an tih chu a lo thleng a, a lo kal ta si lo. “Kum
1996 october ni 23-ah,” an ti; mahse a lo kal chuang lo. “Ni 26 october, 1996 a
ni zawk e,” an ti; a lo kal chuang ta lo. “Kum 1999 July thlaah a ni,” an ti
bawk; engmah a nil eh ta chuang lo. Kum 2000 hmain ka lo kal ang, a ti,” an ti
bawk; chu pawh chu a thlawn leh zo ta. Engtinnge an tih leh tak ang le? Hun hmawr a ni tawh an
ti bawk.
‘Hun hmawr a ni tawh’
tih mawlh mai hi ka han ngaihtuahin, khawi a\ang khan nge an teh ang aw? Ka ti
\hin a ni. ‘Khawvel pian tirh a\angin han ti ngawt mai se, khawvel chu
engtikahnge a lo pian tih pawh sawi thei an awm hmel si lo a! An hun hmawr sawi
hi a hmawr leh hmawr loh pawh engtinnge an hriat reng reng ni, ka ti \hin.
Keiin hun ka han chhut
danah chuan ni ding reng leh a vela a heltute’n an lo hel map map lai hian, a
heltute’n an hel klual chyak dan lah chu an inthlau zung mai si a. Ni heltute
hel lehchhawngtu an la awm bawk a; chungho hel kual chak dan lah chu a inthlau
zung mai mai dawn bawk sin nen. Kan awmna leiin ni a hel kual; chhuah chiah zel
hian ‘kum khat’ tiin kan chhiar a. Thlain kan awmna lei vawi khat hel chhuah
zel chu ‘thla khat’ kan ti zel a. Kan awmna lei hi a axis-a vawi khat a vir
chhuah zel hi ‘ni khat’ kan ti bawk a. Chutianga kan han chhiar \hin chu, ‘Hun’
kan tih hi a lo nit a mai a ni si a. Chutiang ‘hun’ tehna, Pathian siam sa
chuan kan duh khawp a la tlin loh avangin SANA te kan han siam chhuak leh ta a
ni.
Aw le, thirsakawr ke hi
a kual chhuak vek a, hmawr leh bul reng a neih lohzia kan hre \heuhin ka ring.
He thirsakawr ke kualah hian sihsen hi vak kual zel ta sela; a hmawr tawp a
thlen hma loh chuan thi thei dawn lo ta sela. Chu sihsen chu engtikah nge a
thih i rin le? Hun a hmawr tawh a, Isua a lo kal \ep taw hang, tih anga
ringtute hian, “Ka rinna a chak lo a,”an ti an ti mai lehnghal a. kei chuan kan
awmna lei hi avir muan sawt emaw, thla khian kan lei hi a hel chak loh sawt
emaw, kan lei hian Ni khi a kal kual chak loh sawt emaw hi ka hre chuang hauh
lo mai a, kan mi thiamhote hian an hria emw. Thil vir reng reng hi a hma ai
hian a lo vir muan hret hret tawh chuan, a vir tawp dawn hnai tih kan hre thiam
mai a ni lo em ni? “Ka rinna a chak lo,” ti \hintute hian Tirhkoh Paula teho
hun lai ata tawh kha khawvel hun hi atawp dawn tawha an ring leh, hun hmawr ni
tawha an ring tlat reng mai thei hi AN RINNA A CHAK ZAWK NGAWI zawkin ka hre
\hin.
Tin, Hnam bo zawn thu hi
han thai lang leh ila. Isua khan, “Boralte zawnga chhandam turin mihring fapa
hi a lo kal a ni reng a ni,” tiin Zakaia, chhiahkhawn hotu chung thu sawiin a
\awng chhuak a. Mizo Kristianho zingah lah hian a a pawl kan lo awm ve zel
bawk. “Israel hnam bo Isuana’n a zawnte kha Ephraim hnam an ni a, keini Miote
ngei hi kan ni e,” zu han ti a maw le! Khawnge, i han eng ang u.
1. Israel hnamh hian
hnam sawm leh pahnih chiah an awm a ni. Josef-a Aigupta rama a unaute’n an
hralh hma deuha Jakob-a fapa sawm leh pahnihte thlah chauh kha Israel hnama
chhiar an ni. Jakob-a fapa naupang ber dawttu Josef-a khan Aigupta ram lama a
awm lai khan fapa pahnih a lo nei ve a, chung mite chu Manasea leh Ephraima an
ni a, Bible-ah hian an hming hi a lar hle nghe nghe a ni. Isuan Israel hnam ni
ve hauh lo, Kanan hmeichhe pakhatin a fapa tidam tura a lo ngenna a chhannaah
te khan, “Israel hnam beram bote hnenah lo chuan tirh ka ni lo e,” a ti a. Mizo
hnam ni si, Ephraim Israel nia inhriate hian, “Isua’n hnam bo a zawnte kha Mizo
hi kan ni e,” ti siin, Palestine rama Isua a lo kal lai khan Khawchhak(china)
ramah kan lo awm hman tawh a,” an ti leh lawi si a. Isua hian kan awmna lai a
hai te a nih si loh chuan min zawng lo hrim hrim tih a chiang a ni. Pathian
chuan ani chu beram bote hnenah chauh sin a tirh ni!
2. A dawt lehah chuan,
Isuan a zirtir sawmsarihte a tirh chhuah khan an hnenah heti hian a sawi a,
“Jentail te (Israel hnam ni lo) kawngah reng reng kal suh ula, Samari mite
(Israel leh hnam dang thlah pawlh) khuaah reng reng pawh lut hek suh u.
Amaherawh chu, Israel hnam beram bote hnenah chuan kal zawk ang che u,” tiin
Tichuan an kal chhuak
chu an lo haw leh ta a; Isua hnenah an zin report pawh an pe a ni kha. Khatih
hun lai khan Mizote hi a zawnte nita ila; China ramah kan lo awm daih tawh a
nih si chuan, khang hun lai khan motor te, rel te, thlawhna te a la awm bawk si
lo a. Isuan hnenah khan an va rawn kir leh rang em! Kein an kal lo em ni ang?
Engahnge an chuan ni dawn le? An chenna ram leh China ram inhlatzia te chu map
a\ang pawhin a lang reng si a!
Tin,
tun lai hian mihring tisa thihna tem ve lo tura inruat tlat pawl te an lo awm
pek a nih chu maw lw! A mak \hin! He khawvela nunna thaw neia Pathiain a siam
lo piang chhuak tawh reng reng hi thi leh vek tur an ni tih hi ka hrilh ve duh
a ni. Isua ngei pawh kha, tisa mihringa a lo pian khan thi leh tura piang a ni
hrim hrim mai a. thing kawkalhah khan khengbetin khai hlum lo mah sela, natna
chi dang vanga a thih loh vek pawhin lungphuchawl talin a thi dawn a ni tih hi
rinna chak inti loho hian lo ring ve tawh sela an rinna a chak sawt ang ka ring
tlat.