Editor Picks


widgeo.net

Friday, December 14, 2012

MIZO TE’N RAM LEILUNG KAN CHAN DAN LEH MIZO HNAM LO IN |HEN DARH DAN (DIVIDE AND RULE)

                                                                                                                S.K. Sanga (Lalsangluaia  Pa)

       Mizoram chu Bawrhsap thupekin hmun thumah \hen darh a ni a;-
1.      Chin Lushai Hills
2.      North Lushai Hills
3.      Lushai Hills tih a  ni.
Chin Lushai Hills tih chu, Burma (Tuna Myanmar ti a hming thlak tak) ram lam enkawltu Bawrhsap awp leh enkawl ang deuhvin an kal tir a, North Lushai Hills chu, E. Pakistan (Tuna Bangladesh) Chittagong Bawrhsap awpna hnuaia awm ang deuhvin enkawl a ni bawk a, Lushai Hills tih chu tuna kan chenna hi a ni a, Aizawl Bawrhsap in a awp a ni.
            Tichuan, Chin Lushai Hills tih chu, tuna kan chenna Mizoram a dung mel 200 leh a vang mel 100 aia zau a ni a, North Lushai Hills tih pawh chu Mizoram tiat dawn a zau a ni bawk. Kum 1947-ah India in independence a hmuh a alo zalen ve dawn tak khan British Sapho duhthusam ang takin ramri siam fel a ni ta a, Chin Lushai Hills chu Burma (Myanmar) ramah behtir a ni ta a. Tin, North Lushai Hills pawh chu E. Pakistan (Bangladesh ah beitir a ni ta bawk a. Sapho chuan an lo tum ang ngeiin Mizoram chu hmun thumah min \hen darh ta a ni.
            Heti anih avang hian Mizo te luah ram chu a dung Mel 200 leh a vang Mel 100 bial chauh a ni ta a, Mizo te Dil ropui leh hmingthang tak Rihdil pawh chu Burma (Myanmar) ram lamah a awm ta a ni. Hei hi British hovin DIVIDE AND RULE policy an rawn hman tichiangtu te zingah ami a ni.
            Heti chauh ram kan chan tak avang hian hun lo la kal zel tur kum 400/500 velah chuan, tuna kan luah ram chhungah hian kan la in ekchhebengin, ram leilung avanga mangannain min la rawn nangching ngei dawn a, chutih hunah chuan \hang leh thar te’n ‘kan pi pu te khan ram hei chauh hi em ni min lo hnutchhiah’ ti a, min thlahtute an rawn dem mai loh nan, British in kan ram leilung leh Mizo hnam min \hen sawm dan hi kan thlahte hrilh chhawng thei zel turin thil awmzia kan hriat a \ul hle a ni.
            British rorelna hnuaiah kum 58 vel kan awm chhunga Mizo te tawrhna kha ‘Engmah in a man zo lovang’ tih mai awl tak a ni. An thuhnuaia in thawlh hmin mai lova thilthui tak lo thlirtu kan Mizo Lal te leh pasal\ha mi engemawzat thiamthu pawh sawi lova rawng taka an tan hlum tir a. Mi engemawzat an thah mai pawh duhtawk lova, ram min \hen darh sak hnuah pawh hnam thleng maia min la \hen sawm zui dan hi sawifiah zawh rual a ni lovang.
            Mizo te’n, Kutni vangthla te lo in chhim tawn a, chhiatni \hatniah te inpuibawm a, khawtlang hrang chauh kan nih laia, min \hendarh nana ramri kham alo nih tak khan, \henkhat Mizoram lamah awmin, \henkhat Burma (tuna Myanmar) ram lamah, \henkhat E. Pakistan (tuna Bangladesh) ram lamah awmin \hen darh kan lo ni ta a, ei leh bara mangan changa in banphak loh chu sawiloh, pi leh pu, u leh nau te chhiat tawh ni a ruangdai pawh inkilpui pha lova kan awm ta hi a rapthlak ngawt mai. Hun alo kal zel a, nikhua a lo rei takah phei chuan, chenna ramdang nita chu, min thlahtu te leh kan unau ten en pawh in hre tawn tawh lovin, kan in hmu ramdang mi (foreigner) zo ta anih hi.
            Kan pi leh pu te’n luchhum banchhum huam a thih pawh dawn lova an lo sah zau sa, kan rochun dan te, nunna engzat nge kan hnam humhalh vang hian an lo sen a, engang fakauva hrehawm nge an lo tuar tih hi \hang leh thar te hian thildang zawng aia kan hriat makmawh a ni.
            Amaherawh chu, tun dinhmunah chuan kan hriat tur te hi hriat a hnehin hnamdang ngaihsanna a khat kan la nih avangin, kan ram thisena leitute chanchin pawh hretheilo khawpa kan awm hi a pawi ngawt mai. Thlahtute chanchin aia hnamdang chanchin kan hre zawk viau hi chu thil fello deuh a awm a ni ngei ang. Chhungkuaah pawh mahni chhungkaw chanchin aia, mi chhungkaw chanchin hre zawk mi hi zawng a fel hlel \hin a, chawimawi turte chawimawina chang hre lova, hnamdangte chawimawi leh an chanchin inhriat siak leh in ziah siakin kan hmanhlel viau mai rih chu a ni si a! Mizo te hi mahni chawrchhuahna hnam chhui tur leh hre fiah tur hian harh tharna kan mamawh hle a ni.

Saturday, December 8, 2012

SUAL BUL INTANNA CHU


Sual bul Setana nia Kristiante'n an sawi fo hi a dik em tih i han chhui dawn teh ang. Khawvela sakhaw hrang hrang tam tak awm zingah Hindu sakhua atangin Buddhism te, Jainism te a lo peng chhuak ang hian Judaism sakhua atangin Christianity te leh Mohamedanism te a lo peng chhuak tih chu kan hria a. Heti anga khawvela sakhaw pakhat atanga sakhaw thar dang lo peng chhuak reng reng hi an sakhaw hruaitute'n an sakhaw thurin leh innghahna chu a thar hlak pawh chher chhuak thin mah sela, an lo chawr chhuah tanna sakhaw hmasaa an thurin leh innghahna kha hnawl fai vek loin, a then a zar chu an la chhawm chho zui fo duh hle a ni. Chuti ang chu thil nihphung a nih tlat thin avangin Kristiante leh Mohamedanism sakhaw zuitute pawh hian an lo chawr chhuah tanna Judaism rin dan kha chhawm chhoh tel an la nei teuh a ni. Entirna'n- Moslim-ho chuan Judaism sakhaw dana serh tan thuthlung te, Zawlneiho ngaih ropuina te, vantirhkoh Mikaela te, Gabriela te ngaihsanna te, Setana sual bul anga ngaihna te etc. an la ngah mai. Chuti ang bawkin Kristiante pawhin Judaism sakhuaa serh tan thuthlung te chu paih tawh mah sela, Torah bua inziak te leh Bible thuthlung Hlui bu chu an la chhawm tel zel a, a then chuan Sabbat te serhin a serh ve lote pawhin chawlhkar tawpa Synagogue-a an inkhawm thin anga Sunday apianga biak ina inkhawm an chhunzawm zel bawk a ni. 
   Tin, Judaism sakhaw rin dana sual bul Setana a nih thu leh ramhuai awma rinna hi an la chhawm chho zel bawk a ni. Chuti chuan Moslim-hote leh Kristiante chuan an lo chawr chhuahna Judaism sakhaw rin dan angin sual bul chu SETANA /DIABOLA /LUCIFARA /DRAGON/RULPUI niin an pawm vek a ni. Thupuan ziaktu Zirtir Johana chuan, "Rulpui tar, Diabola leh Setana an tih, khawvel zawng zawng bumtu.....," tiin a sawi a(Thup.20:2). Tin, Aigupta sal atanga Israel-ho hruai chhuaktu Mosia kha an ngai ropui hle a, a thih pawh khan Mikaela leh Setana chuan a ruang kha an inchuh ni awm takin an ziak a nih kha(Juda 9).Kha Mosia kha Aigupta ramah khan a lo piang ve a. A lo puitlin chuan Aigupta finna zawng zawng a zir chhuak a, a chipui Israel-te chu an sal tanna ata a hruai chhuak a. Ti chuan Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, Deuteronomy bute hi a ziak ta niin an sawi a. Heng lehkhabuah hian Pathianin khawvel a siam dan te, mihring a siam dan te, a mihring siamte'n a dan an lo bawhchhiat tak thu te, mihringte sualna kawng zawhtirtu chu Rul(Setana) a nih thu te leh, Judaism sakhaw rin dan leh Israel-ho kalphung tur te bakah thil dang tam tak a chuang a ni. Mosia ziak anga sawi ni mah se mithiam tam tak chuan Mosia ziak vek a nih an ring lo. Chuti chuan he lehkhabu hian ni ruk chhungin Pathianin ni leh thla leh arsite leh khawvel hi a siam zo a, a ni sarihna ni chu serhin a chawl ta niin a sawi a. A sawi zel dan chuan ni ruk niin mihring hmasa ber(Adama leh Evi) a siam a(Gen.!:27; 2:7), Adamate nupa chu Eden huanah a dah a(2:8). Heta kan hriat tura pawimawh hmasa chu Pathianin AMA ANPUIIN mihring a siam thu hi a ni(Gen.1:27). Eden huanah khan A CHHIA LEH A THA HRIATNA THING Pathianin a totir thu kan hmu a(Gen.2:9).Ti chuan, Pathianin ramsa a siam zawng zawngah rul a fin vervek ber thu kan hmu ta(Gen.3:1). Rul chu huanah chuan a lo kal a, huan lai taka A CHHIA LEH A THA HRIATNA THING awm rah erawh chu Pathianin, ‘In ei tûr a ni lo, tawh pawh in tawk tûr a ni lo, chuti lo chuan in thi ang,’ tia Pathianin dan a zam hnan chu rul chuan, "Thi teh suh e: in ei nî apang chuan in mit a lo vâr ang a, a chhia leh tha hriain Pathian ang in lo ni dâwn tih Pathianin a hre reng a  nih chu," a han tih zauh chuan Evi chuan a ei a, a pasal pawh a pek thu kan hmu ta a ni(Gen.3:4-6). Gen.3:7 kan en chuan, chu thing rah an ei avanga an mit a lo var a, saruaka awm an nih an lo inhriat tak thu kan hmu a.
            Tin, chu thing rah an ei avang chuan Adama leh a thlahte chuan Pathian anchhia an dawn thu a lo lang zel a(Gen.3:17). A thlang kan chhiar zel chuan Pathian tawngka ni awm takin, 'Tin, LALPA Pathian chuan, “Ngai teh u, mihring chu a chhia leh a tha hriain KEIMAHNI ANG a lo ni ta; tûnah chuan a kuta banin nunna thing rah chu lova eiin, kumkhuain a nung dah ang e,” a ti a,' tih kan hmu leh a ni. Chuti chuan he Mosia lehkhabua ziak hi thu tak nia ringin, Kristiante chuan mihring zawng zawng thlahtu bul chu Adama niin an pawm hmiah a, Adama'n ei loh tur a ei avangin amah leh a thlahte zawng zawngin Pathian anchhia an dawng a, lei tisa thihna te a lo awm phah a, chutah mai la tawp loin Pathian nena nuna an inzawmna pawh Pathian fapa Isua thisena chhandam leh ngai khawpin chhut chah a lo ni ta hial angin kan hmu ta a ni. Chu chu Setana, RUL bumna vang niin an zirtir ta a nih chu.  A nih loh leh Gen.1:27-a kan hmuhah khan Pathianin ama anpuiin mihring a siam thu kan hmu a, bunh 3:22-ah chuan Pathian tawngkam anga kan hmuh chu, "Mihringin a chhia leh a tha hriain, keimahni ang a lo ni ta," a ti a. Amah angin a siam lawk diam tawh zawk a ni lo em ni? Engah nge a chhia leh a tha hriatna thing rah an ei avanga amah ang an lo nih chu anchhia a lawh kher ni? Rul khan a bum lo a, thu dik tak a sawi zawk a ni lo em ni? He lehkhabu ziaktu hian thu dik a ziak a nih si chuan Rul Setana hian Evi chu thu dik tak a hrilh a ni zawk ang.
       He khawvelah hian khawi lai ramah mah, eng hun lai mahin mihring biaa bum thei khawp rul a awm thei lo tih hi thu dik awm sa a ni ang. A chhia leh a tha hriatna thing pawh he khawvel khawiah mah a awm ngai hek lo ang. Adama hi he khawvela mihring siam hmasak ber pawh a ni hek lo. Israel hnam sawm leh pahnihte thlahtu bul an chhui hlat ber chu Adama a ni ang tih erawh chu a rinhlelhawm lo e. A chhan chu Daktawr Luka chuan Isua atanga tanin an hming ziakin a chhui char char a, Adama atanga Isua Krista thleng khan chhuan sawmsarih leh paruk chiah a ni tlat mai. Tin, Evi bumtua a puh RUL kha rul tak tak a ni lo, an rilrua 'tih tur nge ni anga tih loh tur,' tia an ngaihtuahna mai a ni tih a lang reng a ni. Isuan thlalera ni sawmli leh zan sawmli chaw ngheia diabola thlema a awm thu an sawi pawh kha thlemtu diabola kha phuah chawp mai mai a ni, amah(Isua) rilru ngaihtuahna insual mai mai a ni tih a lang reng a ni. Mihring hian a tira Pathianin min siam danah a chhia leh a tha hriatna(thing ni lo) keimahniah hian a dah sa nghal thlap a, chu chu hriatna chi nga a ni a- mita hmuha hriatna te, benga hriatna te, hnara hriatna te, khawiha hriatna te leh tema hriatna te hi an ni. Entirna'n- Naupang bawkvak thei chauh hian mombati chhit en ve ve a hmuh chuan a pan hnai a, eng nge a nih hre loin a khawih ta a. Chu veleh a sa a tih avangin a tap ta a. Chu mi hnuah chuan khawihtir tum leh chhin mah la a khawih duh tawh lo reng reng ang.
        Heti ang hian kan chhia leh tha hriatna hmanga kan tawn hriat kha kan thinlungah kan pai ta zel a, kan lo upa telh telh a, tawn hriat kan ngah tial tial a, kan finna chu kan thinlungah a lo inkhawl khawm ta zel a ni. Chu mi kan tawn hriat atanga finna kan chhar chhuah zel hmang chuan thil tha leh thil chhia(tha lo) kan thliar hrang ta a ni. Chuti chuan mihringte chu Pathianin min siam lai khan a huhoa chenga khawsa tur chia ruat kan ni a, chuti ang tura Khua rel kan ni. Chuvangin a huhoa kan chen ho dial dial theihna turin keimahnia Pathianin a chhia leh a tha hriatna a dah hmanga kan tawn hriat zel atanga finna kan chhar ang zelin dan leh kalphung kan duang ta a, chu mi bawhchhia chu mi sual an ni mai a, a zawmtu erawh chu mi tha an ni leh mai a. Mihring finna a lo san a, an finna a lo than a, an lo changkan ang zelin an dan leh kalphung siamte chu a lo changkangin, ziak loh dan atangin ziak sa dan thlengin an lo nei ta zel a. Chu mi dan leh kalphung chu ziak loh a ni emaw, ziak sa a ni emaw eng ang pawh lo ni sela, chu dan ngei chu mi sual leh mi tha tehna atana hman chu a ni thin.    Chuvangin Evi leh Adamate khan a chhia leh a tha hriatna thing rah khawia mi mah ei tur an hmu lo, anmahni thinlung chhungah khan an tana thil chhia leh thil tha hriat theina Pathianin a dahsak zawk a, chu mi hmang chuan 'Hei hi ti ta ila ka tan a pawi thei ang em? Ti lo ta ila a tha zawk ang em?' tiin an ngaihtuah a ni zawk ang. Rulin a rawn be awzawng lo ang.
         Tin, mihring reng reng hi Pathianin a siam tirh atangin awm tan ni leh tawp ni nei turin a ruat sa zawk a, a chhia leh a tha hriatna thing rah eiin kawngro a su awkawng lo tih hi hriat a tul awm e. A chhia leh a tha hriatna thih rah ei avanga Pathian leh mihring nuna kan inzawmna hi chat thei niin, chu thing rah ei avanga tisa thihna hi lo thleng ta ni sela, nungcha leh thing leh mau zawng zawngte hi an thlahtuin an ei ve avangin em ni an thih ve zel le? Chu thing rah ei vanga mihring tisa thihna hi lo awm ni sela, Adama pian hma daiha mihring lo awm tawh zawng zawngte kha Adama pian lai khan khawnge an awm zawh ang le? Adama chu kan sawi tawh thin angin B.C.4004 bawr velah khan a lo piang a, a pian hma kum  1000 velah khan Africa khawmualpuiah chuan sabengtung kan tih ang hi mihringte'n an lo chhawr tawh thin a; tin, Indonesia ramah chuan mihring khi kum 16000 vel an lo awm tawh bawk a. A! hei lo pawh hi sawi tur tam tak a awm. Chuti chuan, sual lo awmna bul nia kan hriat Adama awm hma daih hian mihringte'n sual leh tha an lo thliar hrang tawh ang tih a hriat theih a, Judaism sakhuain Setana hi sual bul nia a pawm leh a hriat tlat avangin chu chu Kristiante leh Moslim-te'n an lakai chhawng ve mai a ni a, chu chu khawvela sakhaw darh zau ber ber pahnih Kristian leh Mohamedanism atanga rin dan lo peng darh lehchhawng hian a titaidarh mai a ni. Khawvel sakhaw dangah reng reng Setana hi a awm tih an hre ve lo a, a hming pawh an hre ve hek lo. Aw le, tun tuma kan post atan chuan duh tawk rih teh ang.

Saturday, December 1, 2012

ZO SAKHAW ZEPUI


Thil tinreng bul chu Pathian
Thilsiam tinrengte hi Pathian aţanga chhuak, Ama din leh amah aţanga nunna nei leh nunna a pek vek an ni a. Thilnung zawng zawngte bulpui leh an nunna chu Pathian a ni a, nunna inţanna leh lo chhuahna pawh amah Pathian tho, Pathian atanga chhuak lo nunna hi khawiah mah a awm lo tih hi kan pawm tlang theuh awm e.     
            Tichuan thilsiam tinrengte nunna leh an bulpui chu siamtu Pathian a nih angin siamtu leh a thilsiamte chu inzawm, inpumkhat, inlaichinna nei an lo ni ta a. Chu an inzawmna leh an inpumkhatna chu Amah siamtu atanga chhuak leh a pek nunna an neih chu a ni. Thil tinrenngte hi anmahni dintu Pathian nena inzawmna leh inlaichinna nei vek an ni.                                
Zo Sakhua chu eng nge ?
Khawvela sakhaw hrang hrang kan tih mai te hian sakhua an hriat dan leh an hrilhfiah dan hi a in ang lo nual hlawm a.
Sap hoin, 'Religion’ an hrilhfiah dan tlangpuiah chuan, 'Mihring a phak baka thiltihtheihna emaw, biak tur rinna hi a ni a, chu an rinna chu chet dan emaw, biak dan emaw a lantir hi a ni,’ tih te, ‘Thil tha leh tha lo, thil dik leh dik lo thliar fel emaw, kawhhmuha biak dan/tih dan mumal tak hi a ni,’ tih te a ni a. Chu chu Mizo tawnga kan lo lehlinnaah hian ‘sakhua’ tiin kan lo letling ta mai a. Chuvangin, sakhua kan sawifiah pawhin, 'Sakhua chu mihringin Pathian a zawnna,’ emaw Pathianin mihring a zawn chhuahna,’ emaw ti tein kan lo hrilhfiah ve a. Kristian te phei chuan, 'Sakhaw dang zawng zawng hi mihringin Pathian a zawnna vek a ni a, Kristian erawh hi chu Pathianin mihringte min rawn zawn chhuahna a ni a, a chungnung bik a ni,’ te an ti thin.
Amaherawh chu, Mizo sakhuaah chuan ‘Sakhua’ hi thumal khat atanga lak a ni lo a, 'Sa’ leh ‘Khua’ atanga lak kawp a ni. A pahnih hian chung Khuanu hming sawina ve ve a ni a. ‘Sa’ hi mimal, chhungkua leh chi bing Pathian biak dan lam sawina a ni a, ‘Khua’ hi khawtlang leh ram leh hnam pum huapa Pathian biak dan lam sawina a ni a, mitin huap a ni. Mizo sakhuaah chuan Pathianin nunga a siamte chu nihphung leh zia nei vekin a siam a. An nihphung leh ziaa an awmna turin nunna a pe a.     
     Tichuan Pathian leh a thilsiamte chu Amah siamtu’n a pek nunna hmangin an lo inzawmin, pumkhat an ni a. Chu pumkhat an nihna tak chu Zo sakhuain ‘Sakhua’ a tih tak chu a lo ni ta a ni. Chuvangin Religion tih hi Sakhua ti a lehlin chi niin a lang lo. Tichuan, Pathian leh a thilsiamte nunna hmanga an inzawmna leh inpumkhatna chu sakhua a lo ni ta a. Entirnan; Zamzo pangpar hi leiah a lo to a, Siamtu’n a pek nunna a lo neih chiah khan chu nunna hmanga a petu Pathian nen an inzawmna chu sakhua lo ni ta se, a nih dan tur anga a lo than chhoha a lo par chhuahna kha a sakhuana a lo ni dawn tihna a ni.
      Chutiang zelin keini mihringte pawh hi Pathianin khawvelah min din a. Khawvel chu mihring nia luah turin nunna hlu tak min pek mai piahah hnam niin min siam a, chung hnama a dinte chu chenna ram min pe a. Heng zawng zawng hi mi pakhat din, mi pakhat atang chhuak anih angin a thilsiam mihringte leh an hnam leh an chenna ram leilung chu pumkhat, then hran theih loh a lo ni ta a ni. A dintu Pathian atanga chhuak vek an nih avangin mihring kan nih a, Zo hnama kan lo pian hian sakhua kan nei nghal a, mihring nihphung leh kan hnam nun zia anga kan lan chhuahna hi kan sakhuana a ni.
Zo sakhua chu hnam dintu a ni.
Pathian nena kan inzawmna chu nunna min pek hmangin a lo ni ta a. Nunna min pekna hnam chu Mizo(Mizo tia kan inkoh vangin) a ni a, chu nunna min pek hnamte chenna hmun chu Zofate ram, Zoram a nih avangin Zofate ni a, kan hnam zia leh nihphung chu kan sakhuana chu a lo ni ta a ni. Chuvangin Zo sakhua leh Pathian duh loh thil chu Zo ram leh hnam duh loh thil, Zo ram leh hnam tana tuarna chu Pathian tana tuarna, Zo ram chu Pathian ram, Zo ram chhung hmun tinrengte chu Pathian hmun thianghlim a ni. Zo sakhuaah chuan sakhua a dik chuan a chhunga cheng, a vuantute nun a dik a, sakhua a dik loh chuan a chhunga cheng, a vuantute nun a dik thei lo a ni.. Chuvangin kan sakhua, Zo sakhua chuan kan hnam hi a siam a, a din a lo ni. Mahse, Pathian atanga nun kan neihnaah erawh chuan thilsiam zawng zawngte hi pumkhat kan nihna a ding reng thung.
Chuvangin khawvela kan lo pian chhuah hian sakhua kan nei nghal a, Pathian kan nei nghal, Pathian thuin kan awm nghal a ni. Sakhua leh Pathian thu chu zawn chhuah chawp emaw, pek chawp emaw kan ngai lo. Sakhua chu zawn ngai emaw, mi min rawn pek chawp ngai emaw a kan hriatna hi chu kan nihna dik tak, Pathian min din dan ka la hriatfiah loh vang mai a ni. Siamtu Pathian tan Amite, a thilsiamte hi zawn chhuah chawp a ngai lo. Amah Pathianah chuan kan awm vek zawk avangin.
Zo Sakhua chu mahni a awm sa Pathian thu nihchhuahpui a ni.
Zo sakhua chu pawn lam atanga thil tha lak luh leh pawn lam atanga Pathian biak dan leh rin dan lak luh leh zir chhuah atanga Pathian thu dawn leh neih a ni lo a, Pathianin a pek  mirhing nun chhungril ze tha leh Amah Pathian nihna ze tha mihringa awm sa hman chhuahna leh nun chhuahpuina a ni zawk a ni. Zo sakhuaah chuan mihring nun siam tha tur leh hnam khalh ngil tura Pathian thupek zawm turte chu thurochhiah te, thiang leh thiang lo te hmanga puan chhuah a ni a. Chung thupekte chu a petu chuan tawngkamin a hrilh ngai lo a, meialh hmang pawn a hriattir ngai lo, khawi lai hmun emawa thut lai emaw pawhin a pe lo a, thinlungah a rawn hriattir phut ngai hek lo. Khawsakna kawng tinreng atanga tawnhriat(experience) turin chhia leh tha hriatna leh finna thiang tak hmangin kawng dik leh tha leh a thupek leh rorelna thu te chu a hrilh thin a ni. Chung thilte chu serh leh sang leh puithuna hmangin a vawnhim tir tlat a, a kaihruai a, a hun takah, a tul dan angin, mi dang dawmkan nan a hman chhuahtir thin a ni.
Zo sakhua chu damlai hun atan a ni.
Sakhaw dang zirtirnaah chuan a tlangpuiin an sakhuana te, an sakhaw tana an beihna leh an thawhna zawng zawngte chu an thih hnu piah lam thil atan a ni thin a, an sakhaw duh loh thil an tih pawhin an damlai ni lovin an thih hnua an tuar turah an ngai thin. Zo sakhuaah erawh chuan chuatiang a ni ve lo. Sakhuana leh sakhaw tana beihnate chu damlai atan, ram tan, hnam tan, khawtlang tan, thlah te tan, midangte chawlh nan a ni. Sakhaw duh loh zawng tih pawhin an tuar hun chu mahni damlai leh thlahteah zel an tuar thin a ni.
Zo sakhuaah chuan sakhua chu damlai nun khalh ngiltu leh hlimna thlentu emaw, damlai hremhmun leh nun tichhetu emaw, thlahte malsawmna leh hmuingilna thlentu emaw, thlahte anchhia leh tuarna thlentu emaw a ni.
A tawp berah chuan Chung Khuanu chuan mirhinga min din hian hnam niin min din a, hnam hrang hrang zinga hnam khat kan ni ve a ni tih tifiah turin hnam zia leh nihphung bakah chenna ram min pe a. Chung zawng zawng chu hnam sakhua chuan a phuarkhawm a ni. Chuvangin, Mihringa min dintu, hnam min siamtu, chenna ram min petu Chung Khuanu duh dan leh remruatna anga hnam a kal theih nan Zofate hian kan hnam sakhua, kan hnam din tirh atanga min pek tawh, Mizo Sakhua kan vawn leh ngei hi kan tihmakmawh a ni. Chutiang bawkin hnam tinte hian Pathianin a pek an hnam sakhua vawn theuh hi an tihmakmawh a ni. Chu chu hnam damna leh khawvela remna leh muanna a awm theihna tura kawng awm chhun a ni si a.
I hnam sakhua vuan la,
i ram leh hnam humhim rawh.