Editor Picks


widgeo.net

Thursday, June 12, 2014

A LO DIK RENG SI


V.L. Ngaihmawia
                Hmasâng hun kan thlir chuan mite chuan vân chanchin te hriat tumin an thlir a, an zir ve ṭhin a, mahse hun a liam zêl angin mihringte hi kan lo fingin kan lo changkâng chho tial tial a, hmanrua pawh chi hrang hrang kan lo nei changkâng chho ta zêl a. Adama hun lai leh tun kum 2014 lek phei chu a inthlauin mihringte hmasâwnna chuan Pathian finna a tluk ṭêp tawh emaw a tih theih rum rum hial awm e. Hman lai mite chuan ni leh a vela arsi inher vêl khian kan awmna lei (Khawvel) hi an hel mup mup nia hriatna an nei ṭhin a, tunah erawh chuan khawvêl mihring zawng zawng tih theih mai turin a lian ber aṭanga a te ber thlengin ni leh a vêla arsi inherte chanchin dik zawk hriain ni khi a vela awmte (kan awmna lei tiamin) chuan an hel mup mup a ni tih kan lo hriain kan lo awih vek ta.
                “Nia, Gibeon khaw chungah hian ding reng rawh; nang pawh thlaa, Aijalon ruamah awm reng rawh,” (Jos. 10:12).

He thu hi Israel-hote’n an hmelma Amor-hote an hneh vek theihna tura Josua’n Pathian hnêna a ṭawngṭaina nia ziak a ni. A ziak kan en zêl chuan, “Tichuan mite chuan an hmelmate chunga phuba an lâk hma loh chuan ni chu a ding ta reng a, thla pawh chu a awm ta reng a. He thu hi Jasara buah ziak a ni lo em ni? Tichuan ni chu van lai zâwlah a awm ta reng a, ni khat pumhlum lai tlâk zai reng reng a rêl lo,” tiin ziak a ni. (Jos. 10:14).
                Kan sawi tawh ang khan hman lai thuthlung hlui hun lai khan Israel hnam chauh pawh ni lo, khawvêla hnam awm zawng zawng tih hial tur mah hian kan awmna lei hi ni leh a vêla arsi dang reng reng (planet) chuan an kal hual mup mup ṭhina ngaih a ni ber a. Josua leh a hote’n Amor ral an beih lai hun B.C. 1400 – 1250 vêlah khân Amor-ho an hneh theihna tura Pathian a han auh khan thil mak tak lo thleng ta anga ngeih theih rum rum turin niin kan awmna lei a hêl kual tluang lai chu a ding ta reng a, “Ni khat pumhlum,” a tih avangin ni khat leh zan khat tla loin a awm ta reng niin ziak kan hmu a ni.
                Kan awmna lei hi niin hêl zawk anga an ngaih hun lai hian China ramah pawh ni hian kan awmna lei chu a hel niin an la ngai ve tho a ni tih a lanna chu China lal Yeo a lal lai pawhin ni chu ni sawm chhung lai a ding niin sawi a awm ve tlat mai. Mahse ni chu kal loin a ding sa reng si a. He ni ding thu an ziahna hi Josua bu a ni a, he lehkhabu hi Josua leh a hote’n Amor ral an beih hnu lawka ziak emaw tih mai a awl thei a; Israel-ho leh Amor-ho indona kha Israel-ho Aigupta aṭanga Kanaan ram an luh hnu, an hmelma Kanaan ram lo luahtute zawng zawng Pathianin hnawtchhuak vek tura a lo hriattir tawh avanga anmahni (Amor-ho) hnawh chhuah tuma an indona nia ngaih a ni. Mahse he lehkhabu an ziah chu an indo zawha chuan tam tak ralah leh titia chhuan tam tak an inhlan chhawn hnuah B.C. 586 Babulon saltân hnuah hla phuahtute’n Jasara buah an phuah a ni awm e. Chu Jasara bua mi chu Josua buah hian ziakin an chuantir ta niin a lang.
                Bible lam mi thiamte chuan Josua hian Pathian hnênah ni chu a sat dan tidul turin a dil a nih an ring zawk a ni. Ding tûr a nih rau rau chuan a ding tûr chu ni ni loin kan awmna lei zâwk hi a ni. Mahse arsi chanchin zir mi Galileo-a’n kan awmna lei hian ni a hêl zâwk a ni tih a hmuh chhuah hnu pawhin khatih lai Kristian hruaitupa ber Pope chuan, “Kan thurin a kalh, Bible a kalh,” tiin a tihhlumtîr ta si a. An ngaih dan âtthlâk tak chu “Geoconcentric Theory” an tih angin, lei hi a lai takah awmin ni leh arsite’n an hêl a ni an ti.
                Kum zabi 15-na leh a hnu lamah Nicolous Copernicus (1473 – 1543) te, Johannes Kepler (1571 – 1630) te leh Galelio te chuan lei hian ni a hêl a ni tih chiang taka an hmuh chhuah hma B.C 250 vêlah te khân India mite chuan kan awmna leiin ni a hel thu hi an lo rin hriat tawh daih a ni. Tûnah erawh chuan keini Zo hnam, tun lai finna leh hmasâwnna dawng tlai pâwl pawhin a te ber thlengin kan awmna leiin ni a hêl a ni tih kan hre ta vek mai. Chuti chung chuan kum 1992 Khuangchawi thla (Oct) ni 131-ah khan khawvela Kristian hruaitu lu ber Pope chuan he Kristian (Kohhran) ngaih dan hlui, Bible mil zâwka an hriat, “Ni khian kan awmna lei hi a hêl a ni,” tih ngaih dân chu official-in a ṭhiat chauh a, he ngaih dân kalha lo sawitu mana an lo thah tâkte avâng khân khawvêl hriatah ngaihdam dîlin thupha a chawi nghe nghe niin hriat a ni.
                India mi Hindu sakhaw zuitu ṭhenkhat pawh an serh an lo tansak ni awmin sawi a awm bawk a, chung mite pawhin, “kan hnênah thupha an la chawi ve lo,” an lo ti a ni awm e. heti ang thil awmzia leh nihphung chu a nih avangin Bible bu chhûnga ziak awm engpawh hi Pathian thu, dawt sawi thei lo ang hiala pawm burtute chuan an chhut chian hle a ngai dâwn a ni. Keini Zofate thleng thlenga Adama bawhchhiatna avânga Isua ring lotu chu hremhmuna tla ngei tura ngaih dân te hi âtthlâk tak a ni tih kan hriat a hun ta. Chuvangin kan awmna lei hi a mûmin ni a hêl tih hi a lo dik reng si a.



No comments:

Post a Comment