Editor Picks


widgeo.net

Tuesday, July 21, 2015

SAKHAW CHUNGCHANGA INKAWMNA - 11

84. Zawhna   : Kan pi leh pute khan serh leh sâng kha an ngah hlein an sawi a, chûng chu kan zâwm sêng awm si lo a, a khirh viau lo em ni? Puithûna âtthlâk tak tak a tam hlein an sawi si a, chûng chu kalpui zêl tûr a ni lo em ni?
 Chhanna      : Serh leh sâng chu a tam ve mai, hmasang Juda bakkhuaah te pawh serh leh sâng chu a tam a; tuna Kristian zirtirnaah pawh serh leh sâng chu a tam hle zêl a, chu bakah Kristiannaah ngat phei chuan an dân leh thurin hian a phuar nasat êm avâng hian Kristian ṭheuh ṭheuh ni si Biak In pakhatah pawh lawi ho thei loin inkhâwm tûr hlîr hlîr pawh an inpêl sung sung mai a, nupa emaw, unau emaw, nufa emaw, pafa emaw, putu emaw, chhungkhat rau rau pawh Biak in hrangah an lawi a, hnam khat pawh inneih pawlh thei loin kan awm ta. 
85. Zawhna   : A ni tak e, kan vân ram te pawh hi a hrang nuaih mai ang tih pawh a hlauhawm alâwm maw le. Heti ang a nih chuan kan hnam nun mawi pawh a chhe zo vek ang tih hlauhawm a nih tak hi maw?
    Chhanna   : Ngawi te, kan hnam nun mawi a tichhe zo ang i ti lek fang a, Kristianna hian kan hnam nun mawi a tichhe zo vek tawh zâwk alâwm. Tlawmngaihna nun te hi tûnah hian a la nung chang chang a, chuti tih loh chu hnam ziarang leh nungchang engkim mai kan hloh zo titih ta a nih hi.              
                             Hman lai chuan zirna in leh tan in (Jail) te an nei ve lo, chuti chung chuan naupangte chu nu leh pa, pi leh pu te chuan an chaw kilhonaah te, mutna khumah te nungchang ṭha an zirtir a, thawnthu sawi pahin an hrilh a, an hrilh ang khan a hrilhtute pawhin nungchang ṭha chu an lo nunpui bawk a. An leikan hret hnuin Zawlbûk lamah a zir theih zawng zawng an zir chho leh a, chuti a nih chuan Sunday School pawh nei si lo kha an lo tleirawl chho a, tleirawl sual pawh awm loin an lo puitling a, an lal leh ram tâna rinawm tak an lo ni chho zêl a, khawtlâng tâna hnawksak niha hnêkin an lal leh khawtlâng tâna khua leh tui ṭha tak an lo ni zêl zâwk ṭhin a ni.
                             Mahse Zofate chu kristianna hnuaiah kan han lût ta a le, a lo rei tial tial a, kan nun ṭha kan hloh nasa tial tial a. Kan thatchhiain kan intodelh lo tial tial a, kan neih thilte ei sên loh leh hman sên loh kan neihte chu a nei ve lote lakah kan uiin kan kawmpui a, kan zâwlpui deuh leh  a rulhna neite chauh kan sem phal a. Khawi lam emaw aṭanga a thlâwna dawn theih chi a lo awm lahin, “Sem sem chan chan, ei bil tui tui,” tih ang maiin, a chang  ve lote ngaihtuah miah loin, “Kei, kei, kei,” tiin kan chuh zo duak duak mai a nih hi.
                             Khawtlâng tâna hnawksak lah an tam, rûkrûk a tam, tualthah a tam, uire a tam bawk; inbumna lah a tam. Mizo hmeichhe zîngah inzuar lah an tam a, hnam dang pasala nei te lah an tam bawk. Hmeichheho lahin awm ngeihna an hre lo, kekawr bul haa khawlaia kal pawh an zak hauh lo, bialpa leh bialpa lo pawh an sawi lo, mi hmuh laia mipa nêna inkuah leh inpawm vu vu te an chîng a, nula chang an ni lo, mi nu pawh an ni tho. Nula pawh, nu pawh, tlangval leh pa pawh an sawi lo, an kuah chawt zel. Chhungkhat leh thisen zawmpui pawh ni si lo lakah an intheh dere zo a. Mipa pawhin mi nu an ni emaw, nula an ni emaw an sawi lo, mi hmuh laia khawlaia hmeichhe kuah chung chung leh pawm chûk chûk an chîng a, Mizo hnam dân leh kalphung a nih loh bakah tu hnam tih dân mah a ni lo. Hnam zahawmna a bo a ,“Vai” kan tih hnam dangte’n min zuam phah a, min zah tawk lo a, pawngsual pawh a tam ta hle rêng a nih hi. Hmeichhe awmherh lutuk avângin falak leh sâwn pawh an awm ta zel, sâwn an tam ta hle mai. Kan inchei duh dân te hi han en ila, “Changkânnain a hrin,” kan ti zo vek a, Kristiannain a luh chilh pawha a hneh ve lohna ramah chuan, film channah tih chauh lo chuan heti anga changkânga inchei hi an awm a rinawm hauh lo mai.  Kan changkân dan hi a va chhe ve! Mingoho intichangkâng awm ngaihna hre tawh lo kan ang zo ta. A ṭha zâwng leh entawn tlâk zâwnga changkaân awm mang si lo a, a chhe zâwng chauha kan changkân chuan kan hnam hi a boral ṭêp zu nia. A hmei a pain kan changkân dân hi Pastor te meuh pawhin an zep thui thei tawh lo a, T.V. ah te pawh an sawi bawrh bawrh tawh mai a ni.
86. Zawhna   : A ni e, a dik khawp mai. A nih leh Zo hnam hi harh hun a neiin i ring em? Kristianna bânsanin kan hnam sakhua hi kan vawn leh hun te hi a awm theiin i ring em le?
    Chhanna   : Ringt teh rêng mai, a hun a rei leh rei loh tur  lam chu thu dang ni sela, harh chhuah hun zawng kan la nei mawlh ang le. Kum 1986-ah khan kan rama Kristianna hnuaia pawl lar leh langsar tak mai, Kohhran pawhin an dorawn emaw tih hial tur chuan Thingsulthliah khuaah inkhâwmpui lian an hmang a. Chu inkhâwmpui lianah chuan an inkâr thu a chhe ta deuh a ni ang e, pawl hnihah an inṭhen ta phawk mai a, a phel lehlam chuan an hming pangngai pu tlang zelin, “Lalchhungkua,” an tih kha an ni a, tunah chuan, “Lalchhungkaw Unity,” tiin an invuah tawh a ni. Chu pawl chu “Kristian,” an inti ve tho a, Kristian hnuaia denomination hran an ni awm e. Tin, an khing (phel) lehlam chu, “Nunna Lalchhungkua,” an invuah a, tunah chuan, “Nunna Lalhnam” an inti tawh a ni.
                             He pawl hian Kristian an nih loh thu an puang a, an khing lehlamte nena an pawl din ṭan lai chuan “Mizoram Evagelical Association (MEA),” an tih ṭhinte kha an ni a, an ṭawngṭai ve ngai lo a. A hnu deuhah “Mizo Evangelical Association (MEA),” tiin an hming an thlak danglam leh a. “MEA” tia pawl an din tirh chuan an pung chak hle a, kum 1978 vel kha a ni. An pawl zirtirna hrang hrang avângin Kohhranhoin an hnawh chhuah tam tak bakah mahni thua chhuakte nên he MEA-ah hian an intel khawm a. An pawl inzirtirna avanga hnawh chhuah an nih phahna chu tunah chuan kohhran pawl hrang hrang, an chhuahsan kohhrante chuan an pawm tel tawh a ni. Kum 1985-ah he pawl hian an hming an thlâk a, kohhran (denomination hrang) pangngai anga dingin an hmingah “Lalchhungkua,” tih chu an pu ta a. Kan sawi tawh angin kum 1986-ah chuan phel hnihin an phel ta phawk a, “Lalchhungkua” leh “Nunna Lalchhungkua” invuahin an lo inṭhen ta a ni.
                             Chutichuan kan sawi tum tak chu he “Nunna Lalchhungkua” invuahte hian Zo hnam ziaa Pathian fak leh chawimawi hi a dik zawkzia an rawn tlangaupui a, Zoram dung leh vângah Mizo hnam zai leh lam chu mingo hnam zai ai chuan Pathian chawimawina atâna hman hi Zofate’n kan inhmehin Pathian min buatsaih dân pawh a ni tih chu an sawi a, an tlangau hla a ni. Chûng hun lai chuan “Nunna Kutpui,” an tih chu khaw hrang hrangah, an hmanna apiangah hnam lâm hi an entir ve ziah a, a hmunin a zir lo viau a nih loh chuan. Mingohoin min hmangaih lohzia leh mingo ngaisâng tûra kan thluak an suk nasatzia te an sawi cham chi a; kum 1988-ah khan champhaiah Nunna Kutpui an hman khan, hnam lam an entir a, Kristian tlawmna dar an lo vua a, nungcha humhalh a ṭulzia te an sawi ṭhin.Tin, intodelh a ṭul tih an sawi uar hle bawk. Chungte chuan hna a thawk a ni mahna, Thingsulthliah Nunna Kutpui an hman ṭum pawhin hnam zai leh lam an entir dâwn tih te an lo hre lâwk a, tlangauin, “Vawiinah ramhuaiho an inlâr dâwn a, tuma’n en loh tur,” ti hialin mipui an hriattir a ni.
                             Nimahsela khâng an thil tihna leh an tlangauna zawng zawngte khan hna a thawk a, Y.M.A chuan hnam zai leh lâm an rawn uar thar a, chu mai ni loin Cultural Group pâwl hrang hrang an rawn ding ta sup sup mai a. Tin, hnam thuam (silhfen) han hâk vêl pawh, “Nunna Lalchhungkaw Form,” ti hiala ṭhenkhatin an lo sawi tawh hnuah tûnah chuan Kristian kohhran hrang hrang chuan Chawlhni tûka inkhâwmnaah pawh an ha uar ve ṭan ta, Mizo hnam zai hla thlûkte pawhin hla an phuah ve ṭan ta hlawm a ni. Tin, intodelh a ṭûlzia thu te pawh an sawi uar ve ta hle a, mahni hnam thil ngaihsan an inzirtîr ve ṭan ta zêl bawk. Kan ngaw leh nungcha humhalh a ṭûl thu an tlangaupui aṭanga kum 10 pawh a liam hmain Y.M.A chuan “Nungcha Humhalh Kum,” te a puang ve ta ut ut mai a nih kha. Mingohoin Mizote min hmangaih lohzia leh anmahni hnam ngaisang thei tûra Mizote thluak an sûk nasatzia te an puan lai khan mingo lam lo ṭanin an ṭang nasa hle a, tunah erawh chuan pastor te meuh pawhin mingo dik lohna te chu ṭih hauh lo leh zep hauh loin T.V-ah te hial an sawi piap piap ngam ta a, pun khâwmna ilo fahranah pawh “Mingoin, ‘Ramhuai bia, thingbul lungbul bia,” tiin kan pipute an dem a; kan pipute’n ramhuai an be lo, thingbul lungbul an be lo a, Pathian tak engkim siamtu an bia a ni. Mingoho hi kan hmelma an ni,” ti khawpin an puang ngam ve ta hial a ni.
                             Kum 1994 January ni 11-ah khan Zorama chanchin ṭha lo thlen kum 100-na(Centenary) chu ropui takin lawm a ni a. mingo ṭhenkhatte pawh sap ram aṭangin an lo kal ve a nih kha. Kha mi ṭum khan mingo pakhat chuan, “Tunah hian in rama chanchin ṭha lo thlen champha kum 100-na chu ropui takin in hmang a, a kum 200-na lawm leh tur hi in la awm ang em aw?” a ti a ni awm e. Chu mi awmzia chu Kristianna hi kan hnam, sakhua a ni lo tih an hre chiang a, kan la bansan leh vek tho tûrah an ngai a ni. Anni pawh Kristianna chuan an hnam pum a tuam tawh a, mahse an hnam sakhua a nih loh avangin an bansan leh zo titih tawh a, a ṭhen Hinduism-ah an lût a, a ṭhen Muslim sakhuaah an lût a ni. Keini pawh hi a chunga kan sawi tawh ang khian kan harh thui tawh viau e, mahse hmabak kan la nei a, kan la harh chhuak tho tho dâwn a ni.
87. Zawhna   : A ngaihnawm hle mai a! A nih loh leh kan hnam hi sakhaw lamah hian lo harh chhuak ta ila, kan ram leh hanm hi engti angin nge nghawng a neih ang? Nghawng a nei thui thei ang nge, nghawng a nei vak lo ang?
    Chhanna   : Sakhuaah kan hnam hi kan harh hunah chuan hnam pumpui a nghawng ang a, thamna te, hleprukna te, rukrukna te, rinawm lohna te, thatchhiatna te, mahni hmasialna ṭha lote leh thil ṭha lo lam chi dang reng reng te pawh hi reh hmiah lo mah sela, a kiang duak ang. Tichuan Zo hnahthlak hnam te hi kan inpumkhat sawt bawk ang a, kan ram sawrkar thleng hian a nghawng thleng ang. Sawrkarin hmasawnna ruhrel a duan dân pawh a danglam ang a, sawrkar ngei pawh a inthlâk dân a danglam bawk ang.
88. Zawhna   : A nih leh kan Y.M.A hlaah hian, “Chanchin ṭhain kan ramah ramhuai a um bo ta,” a ti a, Kristian kan nih hma khan kan Zoramah chuan ramhuai an tam hlein an sawi a, chungte chu Kristianna chanchin ṭha chuan min um bosakin chanchin ṭha engah chuan kum 100 chhung lekin hma kan sawn hlein an sawi a. Kristianna chanchin ṭha eng chu Zofate tan chuan malsawmna ropui tak niin an lo sawi hial si a, pawm dan tâwk thiam a har dawn a ni maw? Ramhuai sawi a tam ta lo viau bawkin a lang si.
    Chhanna   : Nia, “Chanchin ṭha eng,” tiin an lo sawi a, malsawmna zawng a ṭhen laiah chuan a ni ngei tak a. Mahse mingoho khan kristianna chanchin ṭha hi kan ramah rawn pu lût lo mah sela, kan kiang vêl hnamte pawhin hma an sâwn tho a, hmasâwn lo tawp chuan awm reng bîk thu awm suh. Min rawn hnaih lutuk a, kan ram an rawn lût a, min rawn nêk a, indo a lo ngai ta a. Kan indo a, sipai tam zawk leh râlthuam nei ṭha zawk bawk an nih avângin leh ṭanrual ve nachang kan hriat bawk si loh avângin kan ngam ta lo a ni.
                             Tharumin ngam lo mah ila, kan rilru an hmin lo tih an hriat avângin an sakhua Kristianna chu hmangin min rûn leh a, kan tlâwm ta duak duak mai a ni. Chutah, “|hen darh la, awp bet rawh,” tih thupui hmangin kan ram an ṭhen darh a, awp beh nuam tâwk chauh tûrin lehkha min zirtîr a, kan thiam sân erawh chu an hlau hle thung a ni. “Mingo an fing ber a, an huai ber,” tih chu min thiamtir a, mingo chu kan ngaisâng ta êm êm mai a. Kan sawi tawh ang khân tûn laia kan kohhran minister te meuh pawhin Kristiannain kan hnam nun a tihchhiat thu an aupui piap piap tawh pawhin kan la ṭan fo dâwn em ni?
                             Isuan tehkhin thu pakhat a sawi kha a dikzia a langin ka hre ṭhin a, “Ramhuai bawlhhlawh chu mi kawchhung ata a chhuahin, chawlhna zawngin tui awm lohnaa te a vâk a vâk a, a hmu ṭhîn si lo a. Tin, ‘Ka chhuahna inah khan ka kir leh mai ang,’ a ti a; tin, a va thlen chuan, ruaka, phiahfaia, cheimawiin a va hmu a. Chu veleh a va kal a, amah aia sual zawk ramhuai dang pasarih a rawn hruai a, chutah chuan an lût a, an awm reng ṭhin a; chu mihringa awmze hnuhnûng chu a hmasa aiin a lo ṭha lo zawk ṭhin a ni,” tih thu hi (Matt. 12:43-45; Luka 11:24-26). Kan ramah chanchin ṭhain ramhuai a um bo emaw kan tih lai hian, a aia sual zâwk ramhuai dang pasarih mai pawh ni loin, a nuaiha nuaih têl a rawn hruai lût zâwk a ang ta. Tûn hma lama sualnaah Kristian kan nih hmain eirûk, hlêprûk, rûkrûk, tualthah tih ang zawng zawng nichina kan sawi ang chi zawng zawngte kha a awm ngai hlei nem. Tualthah, uire, hmeichhe inzuar (K.S) ang chi te an awm kan hre lo. Tunah chuan, “Nuaihi te, Nuaiha te,” kan ni ta hlawm a nih hi. Ruihhlo lam chi nên kan ṭawp ta êm êm mai a ni.
                             Pu Rokûnga hla phuah kan sawi lai rau rau chuan tuna kan han sawi hla tlar khat te mai khan ngaihtuah a tithui deuhin ka hria a, Pu Rokunga hian a phuah dân dik tak hi kan hre chiang em aw? ka ti a.
                             “Chanchin ṭhain kan ramah ramhuai a um bo ta,”
                     ti khân i rawn sawi chhuak a, chu chu hlabu lama a chuan dân pawh  niin ka lo hre ve a. Pu Rokûnga hian a phuah dân hmangah hian, “Chanchin ṭha chuan ramhuai chu kan ramah a ûm bo nge ni a, kan rama ramhuai a um bo zawk aw?,” tiin zawhna a awm thei a ni. “Kan rama ramhuai a um bo...,” a ti lo a; “Kan ramah ramhuai a um bo,” a ti miau si a. “Chanchin ṭhain kan ramah ramhuai a um bo” a nih chuan, mi rama ramhuai awmho kha kan ram chhungah a ûm lût a nih loh vêk pawhin, kan ram chhûnga ramhuai awmte kha  um boin, kan ram chhûng khawi lai kil kilah emaw an thep bo vêl tihna a ni. “Kan rama ramhuai a um bo...,” tih ni sela chuan, “ kan ram chhûnga ramhuai awmho kha kan ram aṭanga ûm chhuakin an bo ta duak e,” tih anga sawi theih a ni ang. “...kan ramah ramhuai....,” tia hlabua lo inziak hi Pu Rokunga phuah dan reng nge ni a, a bu siamtute siam danglam? tih chu kan hre thei ta si lo a. Engpawh ni sela,
                             “Chanchin ṭhain kan ramah ramhuai a um bo ta,”
                      tih chu a dik dân zâwk a lo ni a ni ang chu, kan ramah ramhuai chi hran hran an tam êm êm dânah hian.
89. Zawhna   : A nih loh leh kan rama Y.M.A (Young Mizo Association) lo ding hi a vanneihthlâk i ti ve viau lo maw? thil ṭha an ti tamin hna pawh an thawk ṭha hlein ka hria.
    Chhanna   : Thil ṭha engemaw zat chu an tiin an thawk alawm; mahse an hming leh an thil tum hi chuan lung chu a tithlu zân lo a, an hnathawh dânah pawh hian a ṭhen laiah chuan an ti lutuk lam hret em aw? tih tur a awm.
90. Zawhna   : “An hming” i tih hi eng nge a awmzia?
    Chhanna   : June ni 15, 1935 kum khan “Young Lushai Association (YLA),” tia din a ni a, chu chu Rev. L. Evans hoa din a ni. President-ah pawh Mizo pawh ni hlei lo chu dah a ni a, Secretary atan Pasena leh Vaâkhûma an hmang a. Kum 1947 October-ah khan “Young Mizo Association(YMA)” tia a hming thlâk a ni leh a ni.
                             An din tirh hian, “Young Lushai Association,” tih a ni a, khatih lai khan Zo hnahthlak hnam dang a huap ve hauh lo a, mingohoin, “Lusei,” kan tih ṭhin kha lam thiam loin, “Lushai,” an ti a, Lusei chauh he pawl hian a huam ta a ni. Chutah Lusei (Mizo) ṭawng pakhatmah a pâwl hmingah hian a la tel lo a, hnam hmingah pawh hnam dang ṭawng “Lushai” tih a ni lehnghal a. Chutah a puipa ber (President) lah chu hnam dang a la ni zui bawk a. Kum 1947-ah he pawl hming hi thlâk danglamin “lushai” tih chu “Mizo” tiin an thlâk a. Chu hnam hming chiah chu he pawl hminga “Mizo ṭawng awm chhun” tûn thlengin a la ni. “Zo hnahthlak zawng zawngte huap zo,” pâwl awm chhun niin CYMA chuan an sawi ve a, mahse Zo hnahthlâk zawng zawng huap zo tûr leh Zo hnahthlâkte tâna pâwl din a nih dâwn chuan tûna an din ang hi chu a la dik lo a ni. A chhan hrang hrangte han sawi ila-
                               (1). A hming : Zo hnam tâna pâwl din a nih chuan a hming hi Mizo (Duhlian ṭawng vek hman tur a ni. Chu bakahh “Mizo” tih hi thlak danglam tur a ni a, “Mizo” ti loin “Zo” tia thlak a dik ang. “Mizo” tih hian Zo hnahthlâkte a huap vek thei lo a, “Mizo” inti chinte chauh a huap a; “Zo,” tih erawh chuan, Zo hnahthlak zawng zawng a huap a ni.
                               (2) A thil tum : Y.M.A thil tum hi pathum a awm a - (a) Hun wl hman ṭhat tih te (aw) Kristian nun dân ṭha ngaihsan tih te leh (b) Zofate hmasâwnna ngaihtuah tih te a ni.
                        Heta a thil tum (motto) te zinga pakhat, “Kristian nun dân ṭha ngaihsan,” tih tak mai hian Zofa zawng zawng a huap loh avang leh Zofa zinga Kristiante chauh a huap avâng hian, “Zofate nun dân ṭha ngaihsan,” tiin thlak ila a dik thei chauh ang. Chuti lo chuan Zo hnahthlak zawng zawng a huap lo tlat a ni.
                 

No comments:

Post a Comment