Editor Picks


widgeo.net

Tuesday, December 20, 2016

ISUA KRISTA KHA ENGTIK THLAAH NGE A PIAN?

        Tun tum chu Kristiante Kut ropui tak mai Krismas(Christmas) chungchang hi ihan thlur bing dawn teh ang. Kristian tam berte hian kum tin ‘Krismas’ an tih mai, Judate’n ‘Messiah,’ tia a lo lan hun an nghahhlelh em em, Kristiante’’n Messiah ni ngeia an ruat, a Grik tawnga ‘Krista,’ an tih Isua pian champha an lawm thin hi kan Zoram khhawvelah pawh a urhsun thei ang berin ran talh meuhin an lawmin an serh thin a ni tih kan hre theuh awm e. Heti taka ropuia an serha an lawm hian Pathian chawimawi feah chuan an inruat ve ngei  ang le.
Amaherawhchu an Bible lam kan en chuan Seventh Day Adventist Church-hoin Chawlhni atana an hman thin Sabbath(Inrinni) chu hmang tura thupek kan hmu a, Sunday hi Chawlhni atana hmang tur leh serh tura thupek kan hmu lo tlat ang bawkin Isua pian ni te, a thih ni te hi hmang tur leh serh tura thupek kan hmu hauh lo a ni. He Isua pian ni hi hmang tur leh serh tura thupek hmu sela chu a pian ni dik tak leh a thih ni pawh chiang takin an hre ngei tur a ni.

A nih loh leh Isua pian champha nia an ngaih ni 25 Pawltlak(Dec.) thla hi engtia lo hmang ngawt nge an nih le? Hmasangah khan ni(sun) pathiana betute an lo awm thin a. Vawi khat chu an lal ber Nimroda chuan, “Ka thih hunah chuan ka thlarau chu ni(sun)-ah khian a kal dawn a ni,” tiin a hrilh a. Lal ber a thih hnu hun engemawti a liam hnu chuan lalnu chu a khawnbawlte zinga pakhatin a lo rai ta tlat mai a, a tlangthang takngial dawna an hriat tak avangin a thup mawi dan tur an ngaihtuah ta a. Lalnu chuan, “Kan lalpa khan a thih hma khan, ‘Ka thih hnu chuan ka thlarau chu ni-ah khian a kal dawn a ni,’ tiin a sawi a; tichuan, kan lalpa chuan ni atang khian min rawn rai a ni,” tiin a sawi ta a ni. Lalnu vek chuan,  “In hriat duh chuan lal in chung kaiilawnah hian thleng rawn dawh ula, lalpa chuan thil a rawn thlak mai ang,” tiin a sawi a.

     Tichuan, lalnu sawi ang khan thleng chu an han dawh ta a. Zanlaiah chuan lalnu leh a chhiahhlawh chuan lal pindan chhung atangin thil chi hrang hrang tangkarua leh tuikeplunga siam eng engemaw chu an rawn la a, thlengah chuan an bun a, chung an tih zawh hnu chuan an mu leh ta a ni. Thleng dawhtute chuan lalnu thu sawi chu a dik reng em tih enfiah turin zingah chuan lal in chu an pan a, an va thlen chuan an thleng dawhah chuan thil eng engemaw a lo awm ta teuh mai a. “E! Kan lalnu sawi chu a lo dik ngei a nih hi; a nau pai chu kan lalpa fa ngei a lo nih dawn hi,” an ti ta a. An lalnu nau pai a lo pian chuan a hmingah Tamooz-a an sa ta a ni. Tamooz-a chu ni 25 Pawltlak(December) thlaah a lo piang a, chu mi ni chu ni(sun) pathiana betute chuan kum tinin an lawmin an serh ta thin a, thleng pawh an dawh ta ziah thin a ni.
Hun a lo kal zel a, Isua thih hnuah kum za zet a liam hnu chuan Kristiante chuan he mi ni,  Tamooz-a pian champha ni 25 Pawltlak(Dec.) thla hi kum tinin Isua pian ni atan an lo hmang ve ta a, kan Zoramah ngei pawh Kristian naupangte chuan he mi ni zanah emaw, a thlen dawn ni 24 zanah emaw hian thleng an lo dawh ve ta ziah a nih hi. A nih loh leh Isua chu eng hunah nge a lo pian le? Kristian mi thiamte chuan Isua pian atangin kum hi an chhut a, an kum chhiarna chu B.C.(Before Christ) leh A.D.(Anno Domini)-in an then a. He mi hnu kum engemawti lian hnuin Isua chu B.C.4-ah a piang niin an hre leh a. Chu mi hnua an chhut that leh chuan B.C.6-ah a piang niin an hre leh ta zawk a, chu chu tun thleng hian an ring hlen ta rih a ni. Isua chu engtikk hun laia ppiang nge a nih i lo chhui dawn teh ang u.
Israel hnam sawm leh pahnihte zingah Levia thlahte chu Levi chi niin Israel-te zingah puithiam hna thawk tura ruat an ni a, Aigupta ram sal ata hruai chhuah an niha Kanaan ram an luah hnu pawh khan ram an insemnaah Josefa chanai chan hnih chu Ephraim leh Manase chite’n changin Levi chite chuan ram chu an chang ve lo a, chu mi aiah Temple-a rawngbawl hna thawkin thawhlawm sawma pakhat chu an chan tura ruat a ni. Tichuan Levi chi zinga puithiam hmasa ber chu Arona kha a ni a, Arona thih hnuah pawh a thlahte chu puithiam hna thawk tura ruat an ni ta zel a ni. Arona hian fapa pali a nei a, chungte chu Nadaba te, Abihua te, Eleazara te leh Ithamara te an ni. Nadaba leh Abihua erawh chu fa nei hman loin an pa thih hmain an thi a ni. 
Tichuan hetiang hian puithiam hna an thawh dan tur chu lal Davida chuan fel takin a rel a ni. Eleazara thlaha mi chhungkaw puipa 16 leh Ithamara thlaha mi chhungkaw puipa 8 an awm a, chung mi 24-te chu a pawl pawlin an then a, an rawngbawl(puithiam hna an thawh) hun chhung tur chu kum khata thla 12 awm kha pawl 24-te chuan kum tin thla chanve zel kha pawl khat chan turin an insem a, an hun chan tur chu thum vawrin an ching fel a ni. Chuti anga an chin fel khan Abija pawla mite’n thum vawr vawi riatna an chang a ni. An thum vawr vawi riatna chu Israel-te kum chhiar dana kum thar  thla hmasa ber atanga thla lina Tebeth thla chawhnu lam(chu chu Pawlkut thla/January chawhma  lam) tihna a ni.      
Tichuan a hmaa kan sawi ang khan Abija pawla mmite’n kkuum khat chhunga Temple-a an rawngbawl hun chu kum thar thla hmasa ber Tishri atanga a thla lina Tebeth thla chanve chawhnu lam a lo ni a; chu chu Pawlkut(January) thla chanve chawhma lam a lo ni ve thung ta a, an thum vawr vawi riatna kha Abija pawla mi chungah a tlak miau avangin(I Chro.24:10). Tichuan Chanchin  Tha bu kan chhiar chuan, “Judai ram lal Heroda a dam laiin, Abija pawla mi a hming Zakaria puithiam pakhat a awm a,” tih kan hmu a(Luka 1:5), a hnuai kan chhiar chuan, “Tin, heti hi a ni a,  a pawlte tihdan ang zela Pathian hmaa puithiama a chet laiin, puithiam dan angin Lalpa biak ina luh leh englo rimtui hal a chang a,” tih kan hmu a(Luka 1:8-9).
Heta kan hmuh ang hian puithiam Zakaria chu Abija pawla mi a nih kan hria a, Temple-a puithiam hna thawka a rawngbawl hun hi Tebeth thla chanve chawhnu lam(Pawlkut thla chanve chawhma lam) a chang a ni tih kan sawi tawh kha. Templle-a a rawngbawl hun chhung a zawh chuan in lamah a haw ta a ni(Luka 1:23). Thla chanve zelpuithiam pakkhatin rawngbawlna hun hi an hmang tihna a nih chu. Ina a haw hnu chuan a nuppui Elizabeti chu a rai ta tih kan hre zel a(Luka 1:24); a nupui a rai tih a hriat hnu chuan mi hmuh loh turin thla nga a bihruk thu kan hmu zel bawk a(Luka 1:25).            
Chutichuan a thla ruknaah chuan vantirhkoh Gabriela chuan  Isua nu Mari chu nula a la nih laiin Isua a pai tur thu a hrilh ta a ni tih kan hre leh ta(Luka 1:26&30-31). Hetah hian Mari chuan pasal pawh nei lo chu engtia rai ngawt thei nge a nih ang tih a zawt nghe nghe a nih kha(Luka 1:34). Mahse vantirhkoh chuan Pathian thu chu a thlen dik tur thu a hrilh a, Zakaria nupui Elizabeti ngei pawh a ching nia an sawi chuan nau a pai a, thla rukna a nih tawh thu a hrilh a ni(Luka 1:36-37), chu chu Sivan thla(May) vel a.ni. Zakaria chu Temple-a rawng a bawl zawh khan a in lamah a haw thu kan hre tawh a, vantirhkohin Mari hnenah a rai tur thu a hrilh hnu khan Mari chu Zakaria(Elizabeti pasal) inah a kal ta thuai a ni tih a ziak a(Luka 1:39&40). Mari chu Zakaria inah chuan thla thum lai, Elul(Aug.)thla thleng a awm hnuin an in lamah a haw leh ta tih kan hre leh a ni(Luka 1:56). Zakaria in atanga a haw khan a rai ta tih a hriat avanga haw a ni ngei ang, a thup mawi zawngin an sawi a ni mai a; Isua chu Thitin(September) thla velah a piang tihna a ni ang. Chuti a nih loh chuan Isua chu Pawltlak(December) thlaa piang a ni thei lo e. 

“Tin, chu mi ram vekah chuan beram vengtute an  awm a, zanah an beramho an veng a, phulah an riah chilh a,” tih a ni a(Luka 2:8). Israel ramah chuan Pawltlak(December) thla hi thlasik lai a ni ve a, ruah a sur thinin vur a tla reng bawk a, chuti ang karah chuan inhlawhfa berampu, puanthuah pawh nei mang lo turte’n zanah an beramte vengin phulah an riah chilh thei dawn lo reng reng tih chu chiang sa a ni si a. Chuvangin Isua chu Pawltlak thla ni 25-ah, Thlasik khawvawh laia piang ni loin, Tauthla(April) vela piang niin a lang zawk a ni.  

No comments:

Post a Comment